İnme geçirmiş bireyin tekrar eski becerilerine kavuşabilmesi beynin plastisite özelliği sayesinde mümkün olur. Beyindeki sinir hücreleri bol tekrar ve konsantrasyon içeren öğrenme süreci ile yeni bağlantılar kurabilir. Egzersizler sırasında ritim ve müzikten yararlanmak hem motivasyonu arttırır hem de çoğu doğal hareket ritmik olduğundan iyileşmeyi uyarabilir.
Ritim Nedir?
Ritim hareket veya seslerde birbiriyle kontrast gösteren öğelerin düzenli bir zamanda tekrarlamasıdır. Örneğin müzikte sesler ve durakların düzenli paterni ritmi oluşturur. Kalp atışı, nefes alıp verme, yürüme ritme sahip doğal hareketlerden bazılarıdır.
Müzik beyin hasarı sonrası konuşamayan afazili hastalarda konuşma terapisinin parçası olarak da sıklıkla kullanılır. Tedavi amaçlı şarkı söyleme ve melodik tonlama terapisi başarılı sonuçlar vermektedir.
İnme rehabilitasyonunda kol ve bacak hareketlerini geri kazanmaya yönelik egzersizler sırasında sabit ritme sahip bir müzik veya metronom kullanılabilir. Müzik düşünceleri yorgunluktan uzaklaştırır. Bu nedenle pek çok egzersiz aktivitesinde müzikten yararlanılır.
Uyarı
Müzik ve ritimle egzersiz yapmak kan basıncında ve nabızda artışa neden olabilir. Bu egzersizlerin kendiniz için güvenli olup olmadığını doktorunuza danışmalısınız. Kol ve el için müzikle egzersiz oldukça güvenlidir. Fakat bacak ve ayağa yönelik egzersizlerde denge faktörü önem kazanır, düşme riski olabilir. Düşme riskiniz doktorunuz veya fizyoterapistiniz tarafından değerlendirilebilir.
El ve Kol için Ritim Eşliğinde Egzersiz
Felçten sonra el hareketlerini iyileştirmek için ritmin nasıl kullanılabileceğine dair bir örnek paylaşalım:
- Masa üstüne katlanmış bir havlu koyun. Felçli elinizle havluyu masa boyunca ne kadar kaydırabildiğinizi ölçün. Bu sırada sırtınızın sandalyeye dayalı olduğundan emin olun. Dirseğinizi yapabildiğiniz kadar açıp uzatın. Elinizin ulaşabildiği en uzak noktaya ufak bir bant yapıştırıp işaretleyin. Aynı işlemi sağlam eliniz için de yapın.
- Sırtınızı sandalyeye yaslayarak masaya oturun. Her iki elinizin altında birer havluyu katlayıp koyun. Metronom veya sabit tempolu müzik eşliğinde her iki ellerinizle işaretlediğiniz yere kadar havluyu itip geri çekin. Sağlam ve zayıf taraf hareketleri aynı anda aynı ya da zıt yöne olabilir. Örneğin bir elinizi öne uzatırken diğerini geri çekebilirsiniz. Aynı anda aynı yöne hareketi de deneyebilirsiniz. Zorluğu arttırmak için itme mesafesini veya tempoyu arttırabilirsiniz.
- Ritim egzersizlerinde sağlam ve zayıf taraflar için hedefler farklı olabilir. Örneğin sağlam elinizi 30 cm ilerletebiliyorken zayıf elinizi sadece 10 cm ilerletebilmek sorun değildir. Zayıf taraf için iyileşme sürecinde ulaştığı noktaya göre performans belirlenir.
- Yavaş ve kolay bir ritimle başlayın. Önemli olan çok hızlı yapmak değil, hareketi ritimle uyumlu yapmaktır. Egzersiz süresini kronometre veya şarkı süresine göre ayarlayabilirsiniz.
Yürüme Egzersizlerinde Ritim
İnme ve travmatik beyin hasarı sonrası kişide yürüme mekaniği kadar ritmi de bozulabilir. Ritmik işitsel ipucu denilen yöntemle her iki kol ve bacağın birbiriyle uyumlu hareket ettiği ritmik yürüme geri kazandırılabilir. Bu amaçla yürüme hareketleri ile uyumlu bir ritim dinleyerek egzersiz yapılır. Akıllı telefonlarda çeşitli metronom uygulamaları vardır. Böylece kişiye uygun vuruş hızı ayarlanabilir. Yürüme egzersizi güvenli olması açısından elle sağlam bir destek yüzeyine tutunarak sabit yerde adım atma şeklinde başlanabilir. Daha sonra yürüme bandı ve düz zeminde adım atmaya geçilebilir.
Ritme uygun hızda yürüme sağlıklı kişiler için bile zor olabilir. Bu nedenle egzersizin güvenlik açısından fizyoterapist eşliğinde yapılması önerilir.
Yüksek Teknolojiden Yararlanmak
Görüldüğü gibi beyin felci sonrası iyileşme sürecine müzik ve ritmi katmak çok kolaydır. Hayal gücü ile egzersizler çeşitlendirilebilir. Ancak yüksek teknolojiden yararlanmak da mümkündür. Örneğin ayakkabıya ve giysilere yerleştirilen sensörler ile ayağın basma anı, ellerin sallanma derecesi ölçülüp ritme ne derece uyulduğu ve uygun ritim düzeyi program tarafından belirlenebilir, kişiye anında geri bildirim verilebilir. Konsol oyunları ya da sanal gerçeklik içeren terapilere ritim entegre edilebilir.
Referans
- Zhang Y, Cai J, Zhang Y, Ren T, Zhao M, Zhao Q. Improvement in Stroke-induced Motor Dysfunction by Music-supported Therapy: A Systematic Review and Meta-analysis. Sci Rep. 2016;6:38521. Published 2016 Dec 5.
- Ripollés P, Rojo N, Grau-Sánchez J, et al. Music supported therapy promotes motor plasticity in individuals with chronic stroke. Brain Imaging Behav. 2016;10:1289-1307.
- Lee S, Lee K, Song C. Gait Training with Bilateral Rhythmic Auditory Stimulation in Stroke Patients: A Randomized Controlled Trial. Brain Sci. 2018;8(9):164. Published 2018 Aug 31.
Başlık görseli: drummerszone.com
