Bu yazımızda inme (hemipleji) hastalarının felçli taraf kol ve el hareketlerini arttırmalarına yardımcı olacak bazı egzersizlerden bahsedeceğiz. Bu egzersizler kişinin kendi kendine yapabileceği hareketler içermektedir. Sandalye, masa, baston, su şişesi gibi basit birkaç eşya ile hareketleri yapabilirsiniz. İlk hareketler daha kolay olup, zorluk seviyesi gittikçe artacak şekilde egzersizler sıralanmıştır. Eğer inmeden etkilenen tarafta hiç hareket yoksa kol egzersizleri arasında önce pasif hareketlerden başlamalısınız. Hareketlerde beceriniz arttıkça diğer daha zor seviyelere geçebilirsiniz. Zor seviyelerdeki bir hareketi yapamazsanız moralinizi bozmayın; bu daha önceki seviye hareketlere daha çok yoğunlaşmanız gerektiğini gösterir.
Pasif Kol Hareketleri
İnme sonrası kol hareketlerini geri kazanmanın ilk adımı pasif hareketlerdir. Pasif egzersizde felçli el ve kol kendi kuvvetiyle hareket edemediği için ya başka bir kişinin ya da hastanın sağlam elinin yardımı ile hareket ettirilir. Pasif hareketler felçli tarafa yönelik farkındalığı arttırır; cilt, kas ve eklemlerden beyne giden dokunma ve pozisyon sinyalleri beyni uyarıcı etki yapar. Plastisite denilen beynin kendini yeni duruma uyarlaması süreci başlar. Zaman içinde aktif istemli hareketler de başlayabilir.
1- Kol Esnetme
Sağlam taraf elinizle diğer elinizin parmaklarını iç içe geçirin, felçli taraf avuç içi yukarı bakacak şekilde kolunuzu gerin. 20 saniye bu pozisyonda kalın, daha sonra gevşeyin.
2- El Bileği Esnetme
Parmaklarınız birbirine kenetlenmiş halde iken felçli elinizi nazikçe arkaya doğru eğin. 20 saniye bekleyip gevşeyin.
3- Bastonla Kolu Açma
Baston ya da benzer bir nesneyi iki ucundan tutun. Sağlam elinizle bir uçtan kavrayıp iterek felçli kolunuzu yukarı kaldırın. Germe hissi oluşunca birkaç saniye öyle kalın ve sonra yavaşça kolunuzu indirin.
4- İleri İtme
Küçük bir su şişesini masa üzerinde bir kol boyu uzaklığa yerleştirin. Daha sonra iki elinizin parmaklarını birbirine geçirerek masaya koyun. Ardından kollarınızı uzatarak su şişesine ulaşmaya çalışın. Yapabiliyorsanız şişeyi ellerinizle uzağa doğru itin. Ellerinizi önünüze geri çekip omuzlarınızı indirerek başlangıç pozisyonuna dönün. Kollarınızı geri çekerken tıpkı ileri iterken olduğu gibi elinizden gelen dikkat ve çabayı gösterin. Uzanma-itme hareketini 10 defa tekrarlayın.
5- Daire Hareketi
Su şişesi yine masanın üzerinde iken bu kez ellerinizi şişenin etrafında birbirine kenetleyin. Her iki kolunuzu kullanarak şişeyi masada büyük bir çember çizecek şekilde hareket ettirin. Felçli kolunuzu esnetmeye özel dikkat gösterin. Büyük çember hareketini 10 kez yavaşça tekrarlayın.
6- Bastonla Eğilme
Sandalyede ayaklarınız arasında kalçanız genişliğinde mesafe olacak şekilde oturun. Bastonu felçli tarafınıza alarak felçli elinizi bastonun üstüne yerleştirin; onun üzerine de sağlam elinizi koyun. Daha sonra felçli tarafa doğru eğilip germe yapın. Bu sırada her iki ayağınızın yerde olduğundan emin olun. Sağlam tarafınızı kullanarak dengenizi koruyun. Germe hissini iyice aldıktan sonra tekrar dik konuma dönün. 5 kez tekrarlayın.
Aktif Hareketler
Bundan sonraki egzersizlerde felçli taraf kolunuzu aktif kullanmanız gerekmektedir.
7- Yumruk Hareketi
Su şişesini masada önünüze koyun. Daha sonra elinizi yumruk yaparak masaya yerleştirin. Ardından kolunuzu masada öne doğru kaydırarak su şişesine yumruk atar gibi uzanıp ittirin. Sonra kolunuzu geri çekin. Bu hareketi yaparken omzunuzu kaldırmamaya özel dikkat gösterin. Genelde felçli kişilerde dirsekle beraber omuz hareketi de olur fakat burada amaç hareketleri izole bir şekilde yapmaya çalışmaktır. Hareketi 10 kez tekrarlayın.
8- İtme Hareketi
Su şişesini masada sağlam yanınıza doğru, kolunuzun ulaşabileceği bir mesafeye yerleştirin. El bileğinizin dışını şişeye dayayın. Kolunuzu kullanarak şişeyi masanın bir yanından diğerine doğru itin. Hareketi yaparken gövdenizi sabit tutmaya çalışın; amaç sadece kolu hareket ettirerek bunu başarmak. Şişe masanın diğer ucuna ulaştığında elinizi şişenin diğer tarafına koyarak eski yerine çekin. İtme-çekme hareketini 5 defa tekrarlayın.
9- Ağırlık Kullanmadan Dirsek Hareketi
Dirseğiniz masaya değer pozisyonda ve 90 derece bükülü olarak başlayın. Sonra kolunuzu dirsekten birazcık bükün, ardından birazcık açın. Çok küçük hareket açılarıyla başlayıp her seferinde hareketi biraz daha arttırmaya çalışın. Dirseği açma (kolu aşağı indirme) hareketi dirseği bükme hareketi kadar önemlidir. Bükme hareketi biseps kasını, açma hareketi triseps kasını çalıştırır. Kolunuzu bükmekte zorlanıyorsanız sağlam elinizle biseps kasına ritmik şekilde birkaç kez hafifçe vurabilirsiniz. Hareketi toplam 5 kez tekrarlayın.
10- Ağırlık Kullanarak Dirsek Hareketi
Felçli taraf elinizle su şişesini yerleştirerek kolunuzu gövdenizin yanında sarkıtın. Ardından dirseğiniz gövdeye yapışık konumda şişeyi omzunuza kadar kaldırın. Sonra yavaşça geri indirin. Hem kaldırmaya hem de indirmeye aynı dikkati gösterin. 10 kez tekrar edin.
11- Kolu Açma Hareketi
Oturma pozisyonunda iken felçli elinizle su şişesini tutun. Bu zor gelirse başta hareketi ağırlıksız çalışabilirsiniz. Hareket süresince dirsekleriniz gövdenize yapışık olmalıdır. Dirsekler 90 derece bükülüyken kollarınızı yanlara doğru açın. Kollarınız en geniş derecede açıldığında kürek kemiklerinizi birbirine yaklaştırmaya odaklanın. Ardından kollarınızı tekrar ortaya getirin. Hareketi 10 defa tekrarlayın.
12- Kolu Yana Kaldırma Hareketi
En zor hareketlerden biridir; bu nedenle doğru yapmaya ekstra dikkat göstermelisiniz. Oturur pozisyonda iken felçli elinize su şişesini alın ve kolunuzu gövdenizin yanında sarkıtın. Ardından dirseğinizi düz tutarak şişeyi kaldırın. Tüm hareketin kolda olmasına özen gösterin; omzunuz yukarı kalkmamalıdır. Hareket çok zor geliyor ise önce şişe olmadan çalışın. 5 kere tekrarlayın.
Kuvvetlendirme Egzersizleri
Kolda yeterli hareket sağlandığında sonraki hedef kas erimesini tersine çevirmek ve kasları güçlendirmektir. Bunun için bir dambıl seti kullanabilirsiniz.
13- Oturur Pozisyonda Kolu Bükme
Rahat bir pozisyonda oturun. Her iki elinize dambılları alın. Kollarınız yanlarda sarkık olarak harekete başlayın. Dirsekleriniz gövdeye yapışık halde kolunuzu bükerek dambılları göğsünüze doğru kaldırın. Ardından tekrar indirin. Tüm hareket boyunca dirsekleriniz gövdenizden ayrılmamalıdır. 10 tekrar yapın.
14- Baş Üstü Presi
Ağırlıklar ellerinizde kollarınız omuz hizasında yere paralel kaldırın, dirseklerinizi 90 derece bükün. Avuç içleri karşıya bakmalı. Ardından ağırlıkları başınızın üzerine doğru itin, kolunuz dirsekten neredeyse dümdüz olana dek ağırlıkları kaldırın. Omuzlarınızın yukarı kalkmamasına dikkat edin. 10 defa tekrarlayın.
15- Kolları Yana Açma
Kollar gövdenizin yanında rahat olacak şekilde oturun. Daha sonra kollarınızı T harfine benzeyecek şekilde her iki yana doğru kaldırın. Kollarınızı mümkün olduğunca düz tutmaya çalışın. Sonra yavaşça geri indirin. 10 kez tekrarlayın.
