Arteriyo-venöz malformasyon (AVM) atardamarlar ile toplardamarlar arasında anormal damarların oluştuğu bir yapıdır. Damar yumağı olarak da ifade edilebilir. Kan kalbin sol tarafından atardamarlar (arterler) ile vücuda pompalanır. Dokuda ince kılcal damarlar besin ve oksijenin kandan dokulara geçişini sağlar, atık maddeler ve karbondioksit ise dokudan kana geçer. Toplardamarlar (venler) bu kanı kalbin sağ tarafına geri getirir. “Kirli” kan kalbin sağ tarafından akciğerlere pompalanır; burada oksijenlenerek kalbin sol tarafına geri döner ve döngü tekrar eder. AVM ile arter ve venler anormal şekilde birbirine bağlandığında dokular yeterli oksijen alamayabilir. Ayrıca bu anormal damarlar yapısal olarak zayıf ve yırtılmaya meyilli olabilir.
Arteriyo-venöz malformasyon vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir fakat en sık beyin ve omurilikte görülür. Beyindeki AVM’ler bu nedenle beyin kanaması, inme ve beyin hasarı için risk oluşturur. Bu nedenle tedavi edilmeleri gerekebilir.
Belirtileri
Oluştuğu yere göre belirtiler değişebilir. İlk belirtiler sıklıkla kanama sonucu meydana gelir. AVM’lerin yarısında beyin kanaması oluşabilir. Her yıl için kanama olasılığı %1-3 olarak hesaplanmaktadır. %20-25’inde nöbet oluşabilir. Nörolojik fonksiyonlarda ilerleyici kayıp, baş ağrısı, bulantı, kusma, nöbet, bilinç kaybı görülebilir. Kaslarda güçsüzlük, vücudun bir yarısında kuvvetsizlik (felç), koordinasyon bozukluğu, yürüme güçlüğü, bel ağrısı, baş dönmesi, görme sorunları (görme alanının bir kısmının kaybı, göz hareketlerinde felç), söylenenleri anlama ve konuşma becerisinde kayıp (afazi), duyu sorunları, hafıza kaybı diğer olası belirtilerdir. Beyin kanaması ölümcül olabilir. Ölüm riski %10-15 civarıdır. Kalıcı beyin hasarı gelişme riski %20-30 olarak hesaplanmıştır. Beyin hasarına bağlı fonksiyon kaybı ise geçici veya kalıcı olabilir.
Doğduktan kısa bir süre sonra bebeklerde bulgu veren özel bir tip AVM’ye “Galen veni” denilir. Galen veni başın büyümesine yol açan beyinde sıvı birikmesi (hidrosefali), kafa derisindeki damarların (venlerin) şişmesi, nöbet, gelişme geriliği, konjestif kalp yetmezliği gibi sonuçlar yapabilir.
Ne Zaman Doktora Gitmeli?
Şiddetli baş ağrısı, baş dönmesi, ani gelişen görme sorunları, bilinç durumunda değişiklik, vücudun bir yanında kuvvet ve duyu kaybı gibi belirtiler AVM ya da başka bir nedenle oluşan beyin kanamasını işaret edebilir. Beyin kanamasından şüphe edilen hallerde vakit kaybedilmeden 112 aranmalıdır.
AVM için tedavi edilmiş ancak beyin hasarına bağlı fonksiyonel kısıtlılık gelişmiş kişiler rehabilitasyon için fizik tedavi ve rehabilitasyon (FTR) doktoruna muayene olmalıdır.
Neden Olur?
Atardamar ve toplardamarlar arasında gelişen anormal damar yumakları olarak tarif edilen AVM’lerin neden oluştuğu bilinmemektedir. Genelde doğumdan itibaren kişide bulunur. Bazı tipleri ailesel geçiş gösterse de çoğu AVM kalıtımsal değildir. Toplumda AVM görülme oranı %1’den azdır. Kişide herediter hemorajik telenjiektazi ya da diğer adı ile Osler-Weber-Rendu sendromu olması AVM oluşma riskini arttırır.
Tanı
AVM’ler uzun süre herhangi bir belirti vermeyebilir ve bazen ilk belirti kanama sonucu ortaya çıkabilir. Bazen anormal damarlarda kanın atardamardan toplardamara çok hızlı akışının yol açtığı bir hışırtı sesi veya üfürüm oluşabilir. Suyun dar bir borudan hızla geçişinin yol açtığı sese benzer. Bu ses steteskopla duyulabilir, kişinin işitmesini, uykusunu bozabilir; psikolojik stres yaratabilir.
AVM tanısı koymak için çeşitli görüntüleme yöntemleri kullanılır. Bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRG), MR-anjiyografi, serebral anjiyografi, transkraniyel doppler ultrasonografi bu amaçla kullanılabilen yöntemlerdir.
Tedavi
AVM tedavisi sorunun yerine, şikayetlere ve genel sağlık durumuna göre belirlenir. Bazı durumlarda herhangi bir müdahalede bulunulmadan belli aralarla görüntüleme yapılarak takip edilir. Çoğu AVM zaman içinde fazla değişim göstermez ancak bazen AVM’yi oluşturan damarlar genişleyebilir. Sonunda zayıflayan damarlar yüksek tansiyon gibi bir nedenle yırtılabilir, beyin kanaması oluşabilir. AVM’nin kanama yapıp yapmaması, büyüklüğü, beynin ulaşılabilir bir yerinde olup olmaması tedavi kararını etkiler.
Baş ağrısı, nöbet gibi şikayetlere yönelik ilaç tedavisi verilebilir.
Ameliyat
AVM tedavisi esas olarak cerrahidir. Kanama riski yüksekse müdahalede bulunulur. AVM küçük ve etraftaki beyin dokusuna zarar vermeden çıkarılmasına imkan veren bir bölgede bulunuyorsa ameliyatla tamamen çıkarılabilir.
Endovasküler embolizasyon denilen teknikte AVM damarlarına ince bir damar içi sonda (kateter) ile ulaşılır. AVM’nin içinde yapay bir pıhtı oluşturularak kan akımı geçici olarak azaltılır. Bu teknik başka bir cerrahi işlem öncesi, komplikasyonları azaltmak için de kullanılabilir.
Kanama yapmamış küçük AVM’lerin tedavisinde stereotaktik radyocerrahi yöntem kullanılabilir. Anormal damarlara yüksek oranda odaklanmış yoğun radyasyon verilerek kan akımı kesilebilir.
AVM’ye müdahale edilip edilmeyeceği, işlemin olası fayda ve zararları tartılarak kararlaştırılır.
Cerrahi müdahale sonrası AVM’nin yeniden görüntülenmesi, belli aralarla takip yapılması gerekebilir.
Nasıl Yardımcı Olabiliriz?
AVM nedenli beyin kanaması geçirmiş ve buna bağlı fonksiyonel kısıtlılık gelişen kişilerin fizik tedavi ve rehabilitasyon ihtiyacı olmaktadır. Bu amaçla muayene randevusu ya da bilgi almak isterseniz bize iletişim sayfasından ulaşabilirsiniz.
Kullanılan görsel: MR-anjiyografide arteriyo-venöz malformasyon – commons.wikimedia.org
