Trigeminal nevralji yüzün duyu hissini alan trigeminal sinirin etkilendiği bir kronik ağrı nedenidir. Diş fırçalama, makyaj yapma gibi yüze çok hafif dokunma içeren aktiviteler bile dayanılmaz derecede ağrı yapabilir. Kısa süreli ve hafif şiddette ataklarla başlayabilir. Gitgide hastalık ilerleyebilir, ağrılı dönemler uzar ve şiddetlenir. Genelde 50 yaşından sonra ortaya çıkar. Kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Yıllık görülme sıklığı 100.000’de 12’dir.
Belirtileri
- Şiddetli, zonklama veya saplama şeklinde elektrik çarpması gibi hissedilen ağrı
- Kendi kendine ya da yüze dokunma, çiğneme, konuşma, diş fırçalama gibi şeylerle tetiklenen ağrı
- Ağrı birkaç saniye veya dakika süreyle çok şiddetlenebilir
- Günler, haftalar ya da aylar süren ağrılı dönemler (bazı kişilerde ağrı o kadar sıktır ki ağrısız dönemler dikkat çeker)
- Sürekli acıma veya yanma hissini takip eden spazm benzeri ağrı
- Yanak, çene, dişler, diş etleri, dudaklar, daha nadiren göz ve alında ağrı
- Ağrı belli bir anda yüzün tek tarafını etkiler, ancak nadiren çift taraflı olabilir.
- Ağrı tek bir noktada veya daha yaygın bir alanda hissedilebilir.
- Zamanla atak sıklığı ve şiddeti artar.
Tip 1 ve tip 2 olarak iki şekli tanımlanmıştır. Tip 1 nöropatik ağrı şikayetlerinin görüldüğü, ani, şiddetli, birkaç saniye veya dakikalık ataklarla giden klasik tipidir. Tip 2’de ise ağrı daha az şiddette ancak sürekli bir sızlama, yanma, batma şeklinde hissedilir.
Neden Olur?
Trigeminal nevraljide yüzün duyusunu alan trigeminal sinirin (5. kranial sinir) fonksiyonu bozulmuştur. Genelde sorun sinirin beyin tabanında bir damarla temasıdır. Bu temas siniri sıkıştırır ve düzgün çalışmasını engeller. Yaşlanma, mutiple skleroz ve miyelin kılıfın hasarlandığı başka bazı hastalıklar, trigeminal siniri sıkıştıran bir tümör, arteriyo-venöz malformasyon (AVM) diğer olası nedenlerdir. İnme, yüz travması, ameliyata bağlı travmalar da trigeminal nevraljiye neden olabilir.
Ağrıyı tetikleyebilen faktörler
- Tıraş olma
- Yüze dokunma
- Yeme
- içme
- Diş fırçalama
- Konuşma
- Makyaj yapma
- Rüzgarı hissetme
- Gülme
- Yüz yıkama
Tanı
Trigeminal nevralji şüphesi olan kişiler nöroloji doktoru tarafından muayene edilir. Ağrının özellikleri tanı koymayı sağlar. Trigeminal nevralji ani, kısa süreli, şok benzeri ağrıya neden olur. Yüzde trigeminal sinirin duyusunu aldığı bölgeleri etkiler. Yanaklara hafif dokunma, çiğneme hatta rüzgarın esintisi bile ağrıyı tetikleyebilir. Muayenede yüze dokunularak ağrının yeri değerlendirilebilir. Böylece trigeminal sinirin hangi dallarının etkilendiği anlaşılabilir. Refleks muayenesi sinir etkilenimi hakkında ek bilgi sağlayabilir. MRG ile olası bir tümör veya MS hastalığı açısından inceleme yapılabilir. Kan damarlarını görüntülemek için MR-anjiyografi yapılabilir.
Hangi Hastalıklarla Karışabilir?
- Post-herpetik nevralji
- Küme tipi baş ağrısı
- Migren
- Çene eklemi bozuklukları
- Diş ağrısı
- Dev hücreli arterit
- Glossofaringeal nevralji
- Paroksismal hemikraniya
- Otitis media
- Sinüzit
Tedavi
Trigeminal nevralji için çeşitli ilaç tedavileri mevcuttur. Basit ağrı kesiciler ve opioid ilaçlar genelde etkili olmaz. Anti-epileptik (karbamazepin, okskarbazepin, lamotrijin, fenitoin, klonozepam, gabapentin vb), antispazmodik (baklofen), antidepresan (amitriptilin, nortriptilin) ilaçlar doktor tarafından reçete edilebilir. İlaçlar başlangıçta etkili olup zaman içinde hastalığın ilerlemesi veya tolerans sonucu etkisiz kalabilir. İlaç tedavisi etkisiz kaldığında enjeksiyon ve ameliyat içeren tedaviler önerilir.
Egzersiz, yoga, meditasyon, akupunktur, biofeedback gibi yöntemler ilaç tedavisini destekleyebilir.
Botulinum toksin A enjeksiyonu ağrıyı azaltabilir.
Mikrovasküler dekompresyon ameliyatında sinir etrafında ona bası yapan damarlar uzaklaştırılır. Pek çok vakada ağrıyı gidermede başarılı olsa da, yüz felci, işitme kaybı, inme gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Diğer bir yöntem sterotaktik radyocerrahi ya da daha yaygın bilinen ismiyle gamma knife’dır. Trigeminal sinir köküne odaklanan radyasyon ile sinir hasara uğratılarak ağrı yok edilir. Yüzde uyuşma yan etkisi görülebilir. Sinir liflerini hasarlamayı (rizotomi) hedefleyen gliserol enjeksiyonu, balon dekompresyon, radyofrekans termal lezyonlama gibi farklı teknikler bulunmaktadır.
Referans
- Cruccu G, Finnerup NB, Jensen TS, et al. Trigeminal neuralgia: New classification and diagnostic grading for practice and research. Neurology. 2016;87(2):220–228.
