Zorunlu kullanım terapisi inme hastasında sağlam tarafın hareketlerinin engellendiği ve zayıf tarafın kullanılmasının teşvik edildiği bir tedavi şeklidir. Bu yöntemin araştırıldığı ilk bilimsel çalışmalarda gündüz saatlerinin %90’ında sağlam taraf bir askı veya eldivenle kısıtlanmış, felçli kol ve elin ise günde 6 saat, 2 hafta boyunca kullanılmaya çalışılması sağlanmıştır. Bu yoğunlukta uygulandığında sonuçlar olumlu bulunmuştur. Daha sonra bazı merkezlerde yoğunluk biraz azaltılarak zorunlu kullanım günde 3 saate düşürülmüştür. Böylece uygulamanın 2 haftadan daha uzun devam ettirilmesi hasta tarafından daha rahat tolere edilebilir. Zorunlu kullanım terapisinin avantajlarından biri kişinin ev ortamında da yapabilmesidir. Ancak bu yöntem herkes için uygun olmayabilir. Bu nedenle inme hastaları ve yakınları öncelikle doktorları ve fizyoterapistleri ile konuyu konuşmalı ve onlar onay verirse bu yöntemi denemelidir.
Zorunlu kullanım terapisini evde denemeden önce hastaların sağlam kolları kısıtlandığında güvenli bir şekilde oturma, kalkma, uzanma ve yürüme aktivitelerini yapabildiğinden emin olunmalıdır. Eldiven kolu bütün olarak hareketsizleştiren bir askıya kıyasla daha az kısıtlayıcı olabilir. Sağlam elin kullanımı parmaksız bir eldiven ile kısıtlandığında kişi dengesini kaybederse sağlam taraf kolunu kullanarak destek alabilir. Diğer taraftan sadece eldivenle kısıtlama yapılırsa kişi farkında olmadan sağlam tarafından sürekli destek almaya alışabilir. Denge sorunu yaşanma riski varsa hasta tedavi sırasında mutlaka gözlem altında tutulmalıdır. Felçli taraf günde 3 ila 6 saat boyunca en az 2 hafta süre ile çalıştırılmalıdır. Modifiye bir yöntemde ise günde 3 saat çalışma 1-6 ay süreyle devam eder. Felçli tarafta hareketler az ya da çok da olsa zorunlu kullanım tedavisi yapılabilir.
Zorunlu Kullanım Terapisi için Örnek Aktiviteler
- Masanın tozunu almak
- Eşyaları hareket ettirmek, itmek veya kaydırmak
- Kitap sayfası çevirmek
- Musluğu açıp kapatma
- Lambanın anahtarını açma kapatma
- Kapı kolunu çevirme
- Kapıyı açma
- Yüzü yıkama
- Pişirilmemiş pirinç veya fasulye tanelerini el veya bir kaşık yardımıyla bir kaptan diğerine aktarma
- Saçı tarama
- Eşyaları masadan alma
- Bardak veya kaplara su dökme
- Yazı yazma, çizme veya parmakla boyama
- Tuvalet sifonunu çekme
- Çamaşır mandalını açma
- Kedi veya köpeği sevme, okşama
- Balona vurma
- Top yuvarlama
- Egzersiz hamuru yoğurma
- Top sıkma
- Küçük yastık gibi eşyaları bir yerden istenen başka bir yere koyma
- Zayıf kolu kullanarak yatar pozisyondan oturur pozisyona geçme
- İskambil veya başka bir oyun için olan kartları bir yüzden diğerine çevirme
- Piyano veya klavye tuşlarına basma alıştırması
- Cep telefonu veya tablette bir oyunla oynama
- Hafif bir çanta veya torba taşıma
- Meyve gibi parmakları kullanarak yenilen yiyeceklerle alıştırma yapma
- El ve kol kullanımı gerektiren masaüstü oyunları oynama
Zorunlu kullanım terapisi yoğun çaba gerektirir ve herkes için uygun olmayabilir. Bu tedavi konsepti inme sonrası iyileşme görebilmek için zayıf tarafın kullanılması gerektiğine vurgu yapar. Pek çok inme ve beyin hasarı hastası günde 1 saat bile sürmeyen fizik tedavi seansları haricinde felçli taraflarını kullanmaya hiç çaba göstermemektedir. Oysa ki bu kadar az bir süre beyin plastisitesinin aktive olmasına ve anlamlı iyileşme görülmesine yetmez. Zorunlu kullanım tedavisini belirlenmiş tanımlarına göre uygulayamayan hastalar bile yukarıda sayılan aktiviteleri felçli tarafları ile yapmak için çaba gösterirse fayda sağlayabilir.
