Beyin damar tıkanıklığına bağlı beyin hasarına inme denilir. Beyin sağ ve sol yarı küreden (hemisferden) oluşur. Sol taraf beyin damarı tıkanıklığı beynin sol yarı küresini etkiler. Sol beyin yarı küresi insanların %90’ında dominanttır. Yani konuşma, yazma, söylenen ve okunan ifadeleri anlama işini çoğunlukla sol beyin yarı küresi üstlenir. Sağ beyin yarı küresi ise görsel uzaysal ve dokunsal sinyalleri analiz etmede ve ses tonlamalarını ayırt etmede daha üstündür. Sağ tarafı felçli hastalarda konuşma ve anlama sorunları yani lisanla ilgili problemler daha sık görülmektedir.
Beynin sol yarı küresindeki hasarlanma vücudun sağ tarafındaki kaslarda güçsüzlük yapar. Buna hemipleji veya hemiparezi denilir. “Pleji” tam felç, “parezi” kısmi felç anlamında kullanılır. Sol taraf beyin damarı tıkanıklığında sağ kol, bacak ve yüz kasları güçsüz düşebilir. Tıkanan damara bağlı olarak sadece kol, sadece bacak veya yüz ya da hepsi birden etkilenebilir. İnmelerin %80’inde bir vücut yarısında güçsüzlük veya tam hareketsizlik oluşur.
Beynin sol tarafında damarı tıkanıklığı neden olur?
Yüksek tansiyon, damar kireçlenmesi (ateroskleroz), kolesterol yüksekliği, şeker hastalığı, sigara içiciliği, kalpte ritim bozukluğu gibi nedenler beyin damarı tıkanıklığı oluşma riskini arttırmaktadır. İleri yaş ve genetik de risk faktörleri arasındadır.
Beynin sol tarafında damar tıkanıklığı nasıl belirti verir?
- Vücudun sağ yanında güçsüzlük (kısmi felç) veya tam hareket kaybı (tam felç). Yüzün sağ yanındaki kaslar, sağ kol ve bacak kasları etkilenebilir. Sol orta serebral arter (sol MCA) tıkanıklığı olduğunda yüzün sağ yarısı ve sağ kol daha fazla etkilenir. Sol ön serebral arter (sağ ACA) tıkanıklığı olduğunda sağ bacak daha fazla etkilenir.
- Vücudun sağ yanında uyuşma
- Görmede bozulma. Her iki gözün görme alanının sol yarısı kaybolabilir. Sanki bir gözlüğün her iki camının sadece sol tarafı kapatılmış gibi düşünebilirsiniz. Bu soruna hemianopi denilir.
- Konuşma ve lisan bozuklukları olabilir. Buna afazi denilir.
- Cisimleri tanımada sorunlar olabilir (agnozi).
- Daha önce kolaylıkla yapılan günlük aktivitelerde beceriksizlik olabilir (apraksi). Yavaş hareket ederler.
- Sözel şeylerle ilgili hafıza bozulabilir.
- Analitik düşünme, hesaplama yeteneği bozulabilir. Sayı ve para konularında bocalayabilir.
- Neden sonuç ilişkisi kurmada, olayları sıralamakta zorlanabilir.
- Sağ ve solu karıştırabilir.
- Hastalığının farkındadır. Sağ taraftaki beyin damarı tıkanıklığında hastalar iç görülerini yitirebilir yani hastalıklarının farkında olmayabilir. Oysa beynin sol tarafında damarı tıkanıklığı olan kişiler sorunlarının farkındadır. Bu nedenle öz güvenleri azalabilir, endişelenebilir ve içlerine kapanabilirler. Depresyona girme riskleri yüksektir.
Sol tarafta beyin damarı tıkanıklığının tedavisi
Sağ kol ve bacakta güçsüzlük, uyuşma, yüzün sağ tarafında düşme, konuşma ve anlama bozukluğu sol tarafta beyin damarı tıkanıklığını işaret eden belirtilerdir. İnme geçirdiğinden şüphelenilen biri olduğunda hemen 112 aranmalı ve hasta sağlık kuruluşuna acilen ulaştırılmalıdır. Çünkü ilk saatler içinde inme merkezine ulaştırılan hastalara durumları müsaitse pıhtı eritici ilaçlar verilebilir ve inmeyi daha hafif atlatmaları sağlanabilir. İlk günlerde hastanın hayati tehlikesi bulunur, tedaviler hastayı yaşatmaya ve inmeyi en az hasarla atlatmasına yöneliktir. Daha sonra beyin damarı tıkanıklığının nedeni ve risk faktörleri belirlenerek inmenin tekrar etmesini önleyici tedaviler başlanır. İkinci günden itibaren fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları başlanır. İlk günlerde eklem hareket açıklığı egzersizleri, pozisyonlama, solunum egzersizleri gibi koruyucu fizik tedavi yaklaşımları ön plandadır. Ardından hasta biraz toparlayınca iyileşmeye ve eski hayata geri dönmeye yönelik yoğun rehabilitasyon süreci gelir. İnme rehabilitasyonu bir ekip işidir ve bu alanda uzmanlaşmış fizik tedavi ve rehabilitasyon kliniklerinde yapılması durumunda en verimli şekilde uygulanır. İnme felç tedavisi için nörorehabilitasyon teknikleri uygulanır. Robotik cihazlarla erken dönemde yürüme, kol ve bacak egzersizleri bol tekrarla yoğun şekilde yapılabilir. Sol taraf beyin damarı tıkanıklığı tedavisinde aileye de büyük görev düşmektedir.