İnmeli Hastalarda Zihinsel Rehabilitasyon

İnmeli hastalarda zihinsel rehabilitasyon olarak adlandırabileceğimiz mental alıştırmalar, bu alandaki görece yeni yaklaşımlar arasındadır. Mental alıştırmalar hayali sahne veya görevlerin istemli imgelemi iken motor (hareket) imgelem alıştırması özellikle hareket performansını arttırmayı amaçlayan bir mental alıştırma şeklidir. Bu yaklaşımda önemli bir kas hareketi olmaksızın fiziksel aktivitenin yapılışı zihinde hayal edilir. Mental alıştırmalar spor antrenmanları ve enstrüman çalmak gibi başka becerilerin eğitiminde ve performansın iyileştirilmesinde sıkça kullanılmaktadır (1). Zihinde bir hareketin yapılmasını ayrıntılı hayal ettiğimizde beyinde bununla ilgili sinir devrelerinin aktive olması tekniğin faydasını açıklayabilir.

Motor imgelem alıştırmasında önemli bir kas hareketi olmaksızın fiziksel aktivitenin yapılışı zihinde hayal edilir.

İnmeli hastalarda zihinsel rehabilitasyon nasıl etki eder?

İnme sonrası kaybedilmiş hareket ve duyu becerilerinin geri kazanılması için bol tekrarlı terapinin faydalı olduğunu biliyoruz. Tekrarlar belli bir görevin gerçekten uygulanması şeklinde olabileceği gibi zihinde canlandırma şeklinde de yapılabilir. Gerçek uygulamalar terapi seans süreleri ve hastanın yorulması gibi nedenlerle kısıtlı kalabilmektedir. Hasta zihinsel alıştırmaları odasında veya evinde de uygulayabilir ve egzersizlerin sağladığı fayda arttırılabilir.

Bilimsel çalışmalar ne diyor?

İnmeli hastalarda zihinsel rehabilitasyon araştırmaları olumlu sonuçlar bildirmektedir. Bu yöntem felçli kol ve el fonksiyonlarını geliştirmek için kullanılabilir (2). Ayak bileği hareketleri, oturur pozisyondan ayağa geçme ve günlük yaşam aktiviteleri açısından da yararı görülmüştür (3). İhmal sendromu olan hastalarda görsel imgelem tekniği yararlı olabilir (4).

Çalışma sonuçlarına göre mental alıştırmalar hiçbir şey yapmamaktan daha faydalıdır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamaları ile mental alıştırmalar kıyaslandığında rehabilitasyon uygulamaları daha başarılıdır. En yüksek verim ise rehabilitasyon uygulamaları ile mental pratiğin kombine edildiği hastalarda elde edilmiştir. Ancak mental pratik için hastanın bilincinin yerinde ve tedaviye uyumlu olması gerekmektedir. Hareket imgesini hayal etme becerisi beyinin yan kafa (parietal) lobu ve premotor bölgelerinin hasarlandığı inmeli hastalarda azalmış olabilir. Hastalara öncelikle “Hareket İmgelemi Anketi (Movement Imagery Questionnaire)” uygulanarak bu becerileri değerlendirilmelidir (5). Hayal edilecek hareketlere hastanın aşinalığı, motivasyonu ve kısa süreli (çalışma) hafızası göz önüne alınması gereken diğer faktörlerdir.

Mental alıştırma süresi ve sıklığı

Mental alıştırma süresi normal terapi seansından genelde daha kısadır. İnmeli hastalar için 15 dakika süren seanslar uygulanabilir. Seans sıklığı için genel bir kabul olmasa da, çalışmalarda genelde haftada 3-5 gün, 3-6 haftalık uygulamalar söz konusudur. Mental alıştırmaları takip edebilmek için mental kronometri, kardiyovasküler ve solunum cevapları izlemi gibi yöntemler mevcuttur.

Sonuç olarak inmeli hastalarda zihinsel rehabilitasyon, felçli kol ve bacak fonksiyonlarının iyileştirilmesinde klasik terapiye ek katkı sağlayabilmektedir.