Amerika Birleşik Devletleri’nde 7 milyon inme hastası bir başka deyişle inme savaşçısı olduğu tahmin ediliyor. Nüfusa oranlarsak bu Türkiye’de inmenin etkilediği 1-1,5 milyon kişi olduğu anlamına geliyor. Ülkemize ait 2014 yılı istatistiklerine bakarsak inme ölüm nedenleri arasında 3. sıradayken engellilik nedenleri arasında 1. sırada. İnme geçirmiş kişilerin dörtte üçünde bir dereceye kadar fonksiyonel kısıtlılık devam ediyor. El ve kol fonksiyonuna tam kavuşup yardımsız yürüyebilenlerin oranı yüzde elliden az. İnme geçiren kişilerin önemli bir kısmı sürekli bakıma ihtiyaç duyuyor.
İnme Toplum Sağlığı Sorunudur
İnme önemli bir toplum sağlığı sorunu olmaya devam ediyor. Bu sorunu çözmek için bilimsel araştırmalar yoğun şekilde devam ediyor. Koruyucu sağlık hizmetleri açısından bakarsak öncelikle halkın inme risk faktörleri hakkında bilgilendirilmesi gerekiyor. Hipertansiyon, şeker hastalığı, hareketsiz yaşam, obezite, yüksek kolesterol, sigara içiciliği, atriyal fibrilasyon (bir çeşit kalp ritm bozukluğu), ailede inme geçiren kişi olması ve ileri yaş başlıca risk faktörleri. Son ikisi hariç diğer risk faktörlerini kontrol altına almak mümkün. Gelişmiş ülkelerde bu sayede son yıllarda inme oranları azalma eğiliminde.
İnme gerçekleştiğinde acil müdahale edilmesi hayat kurtarıcı olabilir. Üstelik ilk 3 saatte tedavi başlanan inmelerde engellilik oranları daha düşük olmakta. Bunun için toplumdaki herkesin inme belirtilerini hemen tanıyacak şekilde bilinçlendirilmesi ve inme şüphesi olanların en kısa sürede müdahalede bulunabilecek sağlık kuruluşuna ulaştırılması gerekiyor. İnme konuşmada bozulma, kol ve bacakta güçsüzlük, yüzün bir yarısında donukluk, bilinç kaybı gibi belirtilere neden olur.
Rehabilitasyon İyileşmenin Anahtarıdır
Koruyucu önlemler ve erken tedaviye rağmen inme geçiren ve fonksiyonel kısıtlılık geçiren kişilerde ise iyileşmenin yolu rehabilitasyondan geçiyor. Bunun için inme hastası hayati tehlikeyi atlattıktan sonra yani ilk birkaç günden sonra rehabilitasyon görmeye başlamalı. İnmede görülen belirtilerin nedeni beyindeki hasardır. Beyin hasara uğradıktan sonra bir süre kendini onarmaya, yeni duruma adapte olmaya daha yatkın bir hale girer. Ortalama 3 ay olan bu süre zarfında çoğu inme hastası kendiliğinden belli oranda iyileşme gösterir. Bu dönem rehabilitasyon ile kombine edilirse iyileşme daha üst düzeyde olur. ABD gibi gelişmiş ülkelerde yataklı rehabilitasyon servisleri bu nedenle ilk haftada inme hastalarını alır ve ortalama 2-4 hafta yatırır. Her hastaya yatarak rehabilitasyon gerekmez. Sürekli doktor gözetimi gerekmeyen kişiler için ayaktan tedavi planlanabilir.
İnme geçirmiş kişiler 1-2 ay rehabilitasyon gördükten sonra taburcu edilirler. Fizik tedavi ve rehabilitasyonla belli bir aşama kat edilse de çoğu kez kişi eski haline dönmüş olmaz. Bu dönemde ev programı, evde fizik tedavi ya da özel rehabilitasyon merkezleri ile iyileşme süreci devam edebilir.
İster hastanede yatarak rehabilitasyon görsün, ister ev programı uygulasın inme hastalarının iyileşmesinde en temel unsur hastanın motivasyon ve çabasıdır. Kişi tedavide pasif kalırsa iyileşemez. Örneğin kaybedilen bir hareketin geri kazanılması için yüzlerce, bazen binlerce kez tekrar yapılması gerekir. Hareketleri yeniden öğrenmek hem fiziksel açıdan hem de psikolojik açıdan yorucu bir süreçtir. Buna rağmen kişi mümkün olduğunda hareket etmeli, günlük yaşamında bağımsız olmaya çabalamalıdır.
İnme Savaşçısı
İngilizce’de son yıllarda popülerleşmiş bir kelime seçimi dikkat çekmekte. Tıbbi metinlerde veya günlük dilde inme “hastası (patient)” yerine inme “savaşçısı (survivor)” ifadesi tercih ediliyor. Günlük dildeki kelime seçimlerimiz bakış açımız üzerinde etkilidir. “Hasta” biraz daha edilgen bir anlam taşıyor. Hasta olduğumuzda izin alıp istirahat etmek isteriz. Biri bize çorba yapsın, nazımızı çeksin, yaşadığımız sıkıntılı dönemi atlatmamızda destek olsun. İnme böyle bir hastalık değildir. Bir anda olur ancak kişide çok uzun süre, belki ömür boyu devam edecek kısıtlılıklara yol açar. Bu kısıtlılıklardan kurtulmanın, iyileşmenin yolu yatakta dinlenmek, istirahat etmek değildir. İstirahat sadece ilk 1-2 gün, hayati tehlike atlatılana kadar önerilmektedir. Bunun hemen ardından toparlanmak için yoğun bir mücadeleye girişilmelidir. İnme savaşçısı bu nedenle “stroke survivor”un Türkçe karşılığı için uygun olabilir.
Siz neyi tercih edersiniz? İnme hastası olmayı mı, yoksa inme savaşçısı olmayı mı? İnme sonrası erken dönemde rehabilitasyona başlamanın daha verimli olduğu bilinse de iyileşme daha sonraki dönemlerde, olayın üzerinden yıllar geçmiş olsa bile mümkündür. Bunun için önce bir karar vermelisiniz. İyileşmenin kolay olduğunu söylemiyoruz. Bunun için henüz mucizevi bir ilaç veya yöntem yok. Ancak uzman doktorlar ve terapistler eşliğinde etkisi kanıtlanmış fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri ile konuşma, kol ve el hareketlerinin geri kazanılması, kontrolsüz kas kasılmalarının azaltılması, yürümenin başarılması ve iyileştirilmesi, günlük yaşamda bağımsızlığın sağlanması, yaşam kalitesinin artması gibi hedeflere ulaşmak mümkündür. Daha fazla bilgi almak için bize iletişim sayfasından ulaşabilirsiniz. Yorumlarınızı aşağıdaki kutucuğa yazabilirsiniz.
Başlık görseli: youngstroke.org
