Bu yazımızda felcin psikolojik etkileri üzerinde duracağız. Felç hayatın hemen her alanını etkileyebilen ani gelişen ciddi bir hastalıktır. Felç kişiyi olduğu kadar yakınlarını da etkiler. Felç geçiren hastalar eskiden alıştıkları hayatı kaybettikleri hissine kapılabilir. Şok, inkar, öfke, yas ve suçluluk gibi duygular bu derece yıkıcı bir hastalıkla karşılaşıldığında normaldir. Bu duygularla başa çıkmak zor olabilir ama kişi kendine özgü değişik çözüm yolları bulabilir. Felçli hastanın ailesi ve yakınlarına bu zor süreçte büyük sorumluluk düşer.
İlginizi çekebilir: İnme (Felç) Hakkında Her Şey
Felcin psikolojik etkileri nelerdir?
Felçli hastalara yaklaşırken yaşıyor olabilecekleri psikolojik sorunlarla ilgili bilinçli olmak size kolaylık sağlayacaktır. Örneğin moral verme amacıyla söylenmiş olabilecek “Felç geçirmiş gibi görünmüyorsun” sözü bile bazı hastalarda, içinde bulundukları zorlukların anlaşılmadığı hissine yol açabilir. Herkes için doğru bir yaklaşım olmamakla beraber felcin psikolojik etkileri için ortak bazı noktalar da söz konusudur.
Sıklıkla felçli hastalar yaşadıkları sıkıntıları dışarı yansıtmamaya ve güçlü görünmeye çalışır. Fakat kişi duygularını anlamaz ve bunlarla başa çıkmasına yardım edecek yollar bulamazsa, taşımaya çalıştığı yük gittikçe ağırlaşır ve depresyon ya da anksiyete gibi psikiyatrik sorunlara zemin hazırlayabilir.
Felce bağlı sağlık ve fonksiyonellikteki kayıpların kişideki yansımaları şok, öfke, depresyon, pazarlık, kabullenme ve hayata devam etme olarak özetlenen sürece benzer. Elbette herkeste bu aşamalar aynı sırayla olacak ya da hepsi görülecek diye bir kural yoktur.
Endişe
İnmeden sonra endişeli olmak normal bir durumdur. Kişi tekrar felç geçirmekten veya eskiden yaptığı işlere devam edip edemeyeceğinden endişe duyabilir. Ailesiyle ilgili veya maddi endişeleri olabilir. Bu hisler tamamen normaldir ve zaman geçtikçe endişelerin azalması gerekir.
Eğer kişi çok fazla şeyden endişe duyuyorsa veya neden endişelendiğini bilmeden bu hisleri yaşıyorsa, öncelikle duygularını anlatmaya çalışmalıdır. Yakınlarla konuşmak rahatlatabilir. Nefes egzersizleri, meditasyon, aktif kalmak da endişeleri azaltabilir. Profesyonel yardım da faydalı olacaktır.
Öfke
Felçle beraber o kadar çok şey o kadar hızlı değişir ki, kişi bunları kabullenmekte zorlanabilir. Bu nedenle zaman zaman öfkeli ya da sinirli olmak da doğaldır. Ancak sinirlilikle uygun şekilde mücadele edilmezse bunlar birikir ve genel karakteri ve insanlara davranış şeklini etkiler hale gelebilir. Öfke duyulduğunda gerimi azaltmanın bir yolunu bulmak gerekir. Fiziksel aktiviteler, yürüyüş ya da başka tip egzersizler yararlı olabilir. Aile ve yakınlarla öfkeyi tetikleyen şeyleri ve bunlardan nasıl kaçınılabileceğini konuşmak gerekir. Felçli hasta sinirlenmeye başladığında çevresindekileri uyaracak bir hareket veya kelime için de anlaşma yapılabilir, böylece öfke kontrolü ele geçirmeden önce sakinleşme için çevredeki kişiler tedbir alabilir.
Duyguları kontrol etme güçlüğü
İnme duyguları kontrol etmeyi zorlaştırabilir. Buna duygusal oynaklık (emosyonel labilite) denir. Duygu durumu bu nedenle çok hızlı, bazen sebepsiz yere değişebilir. Felçli hasta en küçük şeye bile ağlayıp güler hale gelebilir. Kişi hayatında hiç küfretmemiş olsa bile küfürlü konuşmaya başlayabilir.
Bazı kişiler duygularındaki bu dalgalanmadan dolayı utanç hissedebilir ve dışarı çıkmaktan ya da sosyal etkileşimden kaçınmaya başlayabilir. Duyusal dalgalanmaların yatışması için kişi kendine zaman tanımalı, durumundan utanmamalı, çevresindekilerle bunu konuşmalıdır. Hasta duygusal olduğunda çevresindekilerin nasıl davranmasını tercih ettiğini açıkça söylerse bu süreç daha kolay atlatılabilir. Bazı kişiler insanların duygusallığı görmezden gelip normalmiş gibi devam etmelerinden memnun olabilir, bazıları dostça sarılmada huzur bulabilir. Felç geçirmiş diğer kişilerle konuşmak da rahatlatıcı olabilir. Duyguları kontrol etmekte zorlanılan anlarda dikkati başka şeylere vermeye çalışmak; başka bir odaya geçmek veya konuşulan konuyu değiştirmek yardımcı olabilir.
Depresyon
İnmeden sonra kişi üzüntü duyabilir. Bu normaldir. Ancak umutsuzluk ve üzüntü kaybolmazsa depresyona dönüşebilir. Haftalar veya aylar sürebilir ve azaldıktan sonra da geri dönme riski vardır. Uyku, iştah, günlük aktiviteler ve hayata ilgiyi etkileyebilir. Tedavi motivasyonunu etkileyerek iyileşme sürecini geciktirebilir. Depresif duygularla mücadele için kendini meşgul tutmak, kendine iyi davranmak, iyi görünmek için çaba göstermek, güzel kıyafetler giymek, düzenli ve dengeli beslenmek yarar sağlayabilir.
Felç sonrası psikolojik sorunlar düzelir mi?
Felcin psikolojik etkileri yoğun olduğu dönemlerde hiç düzelmeyecekmiş, bir daha iyi hissedilmeyecekmiş gibi gelebilir, fakat daha iyiye gidecektir. Moral bozukluğu, endişe, öfke ya da duygusal dalgalanmalar inmeden sonra özellikle ilk aylarda çok sık oranda görülür. Bu hisler tam olarak kaybolmasa bile zamanla büyük oranda yatışır. Felçli hasta tek başına olmadığını unutmamalıdır. Aile, dostlar ve sağlık profesyonelleri olarak biz yardıma hazırız. Bazen sadece konuşmak yetebilir. Daha ağır sorunlarda psikiyatri değerlendirmesi sonucu bilişsel davranışsal tedavi ya da ilaç tedavileri verilebilir.
