Kanama, damar içi pıhtı oluşumu veya travmatik nedenlerle beyin hasarı geçiren kişilerde yorgunluk %70’e varan oranda görülen, tedavi ve iyileşme sürecini olumsuz etkileyen bir şikayettir. Hatta pek çok inme hastası yorgunluk hissinin en kısıtlayıcı ve şiddetli şikayetleri olduğunu söylemektedir.
İnme sonrası yorgunluk hissi aşağı yönlü bir girdap gibi kişiyi gittikçe güçten düşürebilir. Kişi yorgun hissettiği için fazla hareket etmez, fizik tedaviye katılımı düşer, egzersizlerini aksatır. Bu durum kaslarını zayıflar, kalp ve solunum kapasitesi düşer, vücut ağırlığı artar ve yorgunluk hissi daha da şiddetlenir. Kişi kısır döngüye girer. Yorgunluk fizik tedaviyi aksattığı gibi kişinin psikolojisini, sosyal ilişkilerini ve günlük hayatını da etkiler.
Felçli Hastalar Neden Yorgundur?
İnme ve beyin hasarı sonrası erken dönemde rehabilitasyon genelde hastanelerin fizik tedavi servislerinde yapılır. Hastane koşulları kişinin dinlenmesi için ideal olmayabilir. Gece gürültülü ve rahatsız bir ortam uyku kalitesini bozar. Özel odaların olmadığı hastanelerde kişinin stres düzeyinin artması dinlenmesini güçleştirip yorgunluğa neden olabilir.
İnme sonrası kişi eskiden düşünmeden, çok az çaba ile yaptığı en basit işleri bile zorlanarak yapar hale gelebilir. Günlük yaşam aktivitelerinde harcadıkları enerji normalden 2 kat daha fazladır.
İnme sonrası yoğun bakım, yatakta geçen sürenin artması gibi nedenlerle kişinin kalp ve akciğer kapasitesi azalır.
Hem felçli taraftaki hem de sağlam taraftaki kaslar kullanılmama nedeniyle erir ve güçsüz düşer.
Hastalığın yarattığı stres kişinin enerjisini azaltır, uyku kalitesini bozar. Konuşamama (afazi), depresyon, ağrı gibi nedenler yorgunluğu arttırır.
Bazen inme hastalarının kullanması gereken ilaçlar (örneğin nöbet önleyici ilaçlar, psikiyatrik ilaçlar) yorgunluğu arttırabilir. Ancak doktora danışmadan asla ilaç kullanımında değişiklik yapılmamalıdır. İlaçlar reçete edilirken fayda ve zararları tartılır. Eğer yorgunluğun ilaçlardan kaynaklandığı kanaati oluşursa doktorunuz tedavinizde değişiklik yapabilir.
Yorgunluğun nedeni şeker hastalığı, susuz kalmak, vücut tuz dengesinin bozulması gibi sorunlar da olabilir.
Yorgunluk Nasıl Yenilir?
Kaliteli uyku, inme geçirmiş kişilerin hissettiği yorgunluğu azaltmada en önemli faktördür.
Düzenli egzersiz yapmak ilk başta çelişkili gibi görünse de yorgunluğu azaltmada en etkili yöntemlerden biridir. Ancak ilk eşiği aşmak için motivasyon gerekir.
Kas güçlendirme egzersizleri, kalp ve solunum kapasitesini arttıran dayanıklılık (endurans) egzersizleri özellikle yararlıdır.
Meditasyon gibi stres azaltıcı teknikler vücudun enerjisini daha verimli kullanmasına yardım edebilir.
Dengeli ve yeterli beslenme hem yorgunluğu azaltır, egzersizler için gereken enerjiyi ve kaslar için gereken yapı taşlarını sağlar, hem de ikinci bir inme ya da kronik hastalık gelişme riskini azaltır. İşlenmiş karbonhidratlardan uzak durulmalı, taze meyve ve sebze, yağsız protein ağırlıklı beslenilmelidir. Doğru beslenme için diyetisyene danışılmalıdır.
Referanslar
- Lerdal A, Gay CL. Fatigue in the acute phase after first stroke predicts poorer physical health 18 months later. Neurology. 2013;81(18):1581–1587.
- Barbour VL, Mead GE. Fatigue after Stroke: The Patient’s Perspective. Stroke Res Treat. 2012;2012:863031.
- Egerton T, Hokstad A, Askim T, Bernhardt J, Indredavik B. Prevalence of fatigue in patients 3 months after stroke and association with early motor activity: a prospective study comparing stroke patients with a matched general population cohort. BMC Neurol. 2015;15:181. Published 2015 Oct 6.
