Rejeneratif rehabilitasyon rejeneratif biyoloji ile fizik tedavi yaklaşımlarının kombine edilmesidir. Hücre, hücre dışı matriks, büyüme faktörleri zedelenen dokuların kendini onarmasına destek olurken tedaviye yönelik egzersiz ve stimülasyon yaklaşımları, robotik ve diğer yardımcı cihazlar iyileşme sürecini yönlendirerek fonksiyonelliğin geri kazanımını sağlar. Mekanik, termal, elektriksel uyarı gibi klasik fizik tedavi yöntemleri kök hücrelerin laboratuvar ortamında büyütüp geliştirilmesine de katkı sunmaktadır. Rehabilitasyon tıbbı ile rejeneratif tıp arasında, en iyi sonuçların elde edilebilmesi için hem laboratuvarda hem de klinik düzeyde yakın işbirliği yapılmalıdır.
İskelet Kasları
Kas kütlesi kaybını iyileştirmek için hücre dışı matriksin inşasını kolaylaştıran biyolojjik iskeletler araştırılmaktadır. Ciddi derecede zarar görmüş kas dokusuna hücre dışı matriks nakledildiğinde kas dokusunda büyüme, sinir dokusu yenilenmesinde artış, etkilenen bölgede sinir iletiminde iyileşme gibi olumlu etkiler görülmüştür. Hücre kültürü ve dokuların laboratuvarda uygun şekilde gelişmesi için mekanik, termal ve elektriksel uyarılar verilmektedir. Canlıya nakil yapıldıktan sonra hücrelerin tutması için fiziksel aktivite ve rehabilitasyon elzemdir.
Beyin Plastisitesi
Robotik cihazlar, kök hücre terapileri, beyin-bilgisayar arayüzü teknolojilerinin kombine kullanımı inmeye bağlı gelişen hemiplejinin tedavisinde etkili olabilir. İnme sonrası optimum rehabilitasyon stratejisi halen net olmamakla beraber robotik cihazların sağladığı bol tekrar, yüksek kesinlik, kişiye özel zorluk seviyesi ve amaca yönelik egzersizlerin iyileşme oranını arttırabileceği düşünülmektedir. Bu yönde destekleyici kanıtlar olmakla beraber daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Hayvan deneyleri beyin hasarı sonrası iyileşmede kök hücre nakli ile fizik tedavinin kombine etkisini araştırmaya imkan verir. İnsanlarda gerçekleştirilemeyecek pek çok deney için hayvanlar kullanılmaktadır. Örneğin fareler üzerine yapılan bir deneyde beyin hasarı sonrası kök hücre nakli ve yürüme bandı eğitiminin, sadece kök hücre nakli yapılmasına kıyasla daha etkili olduğu görülmüştür. Fizik tedavi yapılan farelerde kök hücreler sinir sistemine daha çok yayılmış, daha uzun dal vermiş ve daha çok bağlantı yapmıştır. Fonksiyonel açıdan da bu fareler daha çok iyileşmiştir.
Kemik
Kemik kırıklarında ve kayıplarında rejeneratif tıp imkanları yoğun şekilde araştırılmaktadır. Yük verme zamanı, ultrason terapisi, düşük şiddetli mekanik uyarım gibi rehabilitasyon stratejileri, hücresel, genetik ve biyolojik rejeneratif tıp stratejileri ortopedik rehabilitasyonda çalışmalara konu olan alanlardan bazılarıdır. In vitro deneyler ve hayvan deneyleri rejeneratif tıp ile rehabilitasyon tıbbının kombinasyonu için umut vermektedir.
Diz kireçlenmesinin (osteoartrit) neden olduğu ağrı ve hareket kısıtlılığını çözmek için ameliyat dışı bir yöntem olarak sıkça kullanılan mezenşimal kök hücre transplantasyonları eğer rehabilitasyonla kombine edilirse daha iyi sonuçlar verebilir.
Sonuç
Rejeneratif tıp yöntemlerini toprağın sürülmesi ve gübrelenmesine benzetebiliriz. Özellikle sinir dokusunun normal şartlarda kendini onarma kapasitesi azdır. Büyük kas ve kemik kitlesi kayıplarında da doku kaybı iyileşmenin önünde engel olabilir. Kök hücre, büyüme faktörleri, hücre dışı matriks iskeletleri gibi araçlar dokuların kendini yenilemesini teşvik eder. Yani tarlayı sürer, gübreler, tohumları eker. Ancak işin sonunda güzel bir bahçe oluşması için istenmeyen otların ayıklanması, büyüyen bitkilerin budanması ve peyzaj gereklidir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon bu açıdan bahçıvanlık gibidir. Doğru hareket ve egzersizler yeterli süre ve şiddette yapılırsa, uygun duyusal uyarılar verilirse, vücudun zayıf ve güçlü taraflarını dengeleyecek uygun cihazlar kullanılırsa istenen yönde bir iyileşme gerçekleşir. Henüz emekleme dönemindeki rejeneratif rehabilitasyonun önümüzdeki yıllarda çok daha sık konuşulacağını tahmin edebiliriz.
Referans
- Takafumi Shimogawa, Hideya Sakaguchi, Tetsuhiro Kikuchi et al. Therapeutic effects of combined cell transplantation and locomotor training in rats with brain injury. npj Regenerative Medicinevolume 4, Article number: 13 (2019).
- Rando, T. A. & Ambrosio, F. Regenerative rehabilitation: Applied biophysics meets stem cell therapeutics. Cell. Stem. Cell. 22, 306–309 (2018).
- Iijima, H. et al. Effectiveness of mesenchymal stem cells for treating patients with knee osteoarthritis: A meta-analysis toward the establishment of effective regenerative rehabilitation. npj Regen. Med. 3, 15 (2018).
- Rose, L. F. et al. The convergence of regenerative medicine and rehabilitation: Federal perspectives. npj Regen Med. 3, 19 (2018).
Başlık görseli: ar3t.pitt.edu
