Kist, vücudumuzda bir kapsülle çevrili veya kese gibi kapalı, genelde sıvı, jelsi veya gaz madde ile dolu anormal yapılardır. Herhangi bir dokuda kist oluşabilir. Kistler bulundukları yerde normalde olması gereken yapılar değildir. Komşu normal dokudan belirgin bir zar veya kapsül yapısı ile ayrılırlar. Kistin içi iltihaplı püy ile doluysa abse olarak adlandırılır. Kistler mikroskopik veya milimetrik ölçekten yumurta veya küçük bir top büyüklüğüne dek değişen ebatlarda görülebilirler. Çok büyük kistler iç organları sıkıştırabilir veya itebilir.
Kistler Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Kistlerin çok büyük bir kısmı kanserle ilişkili değildir. Çoğunlukla sıvı, yarı-katı veya gaz içeriğe sahip kese benzeri yapılardır.
Sık görülürler ve vücudun herhangi bir yerinde oluşabilirler.
Enfeksiyon, yağ bezlerinin tıkanması gibi nedenler kist oluşumuna yol açabilir.
Mikrop kapmadıkça veya patlamadıkça kistlerin ağrı yapması nadirdir. Meme kistleri ağrılı olabilir. Tedavi tip, yerleşim yeri, büyüklük ve neden olduğu şikayetlere göre belirlenir.
Kistler Neden Oluşur?
Tümör, genetik hastalık, gelişimsel bozukluklar, enfeksiyon, hücresel sorunlar, kronik iltihaplı durumlar, salgı yollarındaki tıkanıklık nedeniyle sıvının birikmesi, parazitler, damar hasarına yol açan travmalar kist oluşumuna yol açabilir.
Kistler Tehlikeli Midir?
Kistlerin büyük çoğunluğu vücuttaki salgı yollarının tıkanması nedeniyle oluşan zararsız (benign) yapılardır. Ancak bazı kistler kötü huylu (malign) olma potansiyeli taşır. Bunlara örnek olarak keratokistler ve dermoid kistler gösterilebilir.
Kist Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler kistin tipine göre değişir. Cilt veya cildin hemen altındaki kistler kişide şişlik olarak belirti verebilir. Meme kistleri dokunmayla hissedilebilir, ağrılı olabilir. Karaciğer, böbrek gibi iç organlardaki kistler tesadüfen MR, tomografi veya ultrasonografide saptanana kadar şikayete yol açmayabilir. Beyindeki kistler baş ağrısı ve pek çok başka belirtiye neden olabilir.
Kist tipleri
Akne kistleri
Cildin gözenekleri tıkanıp üzerine iltihap ve enfeksiyon eklendiğinde kistik veya nodülokistik akne oluşabilir.
Araknoid kist
Araknoid zar beyni çevreleyen zarlardan biridir. Gelişimsel olarak (embriyo döneminde) araknoid zar bazen ikiye ayrılarak veya katlanarak beyin omurilik sıvısının biriktiği anormal bir cep oluşturabilir. Bazı durumlarda araknoid kistlerin boşaltılması gerekebilir.
Baker kisti
Popliteal kist olarak da adlandırılan Baker kisti dizin arkasında şişlik veya gerginlik şeklinde belirti verebilir. Genelde artrit veya eklem kireçlenmesi ile ilişkili ortaya çıkar.
Bartholin kisti
Vajinada bulunan Bartholin bezleri tıkanırsa oluşabilirler. Tedavisinde cerrahi olarak boşaltılabilir ve/veya antibiyotik tedavisi verilebilir.
Böbrek kistleri
Böbreklerde birkaç çeşit kist oluşabilir. Bazıları doğuştan var olabilir, bazısı börek kanallarının tıkanması ile sonradan gelişebilir. Böbrek damar hastalığı olan kişilerde damar genişlemesi sonucu kistler oluşabilir.
Dentigeröz kistler
Henüz çıkmamış (sürmemiş) veya kısmen çıkmış dişin etrafında kist meydana gelebilir. Ortalama 20-50 yaşlarında görülürler.
Dermoid kist
Cilt, kıl kökü, saç kökü, ter bezleri, yağ, kemik, kıkırdak ve tiroid dokusunda oluşabilen bir kist tipidir.
Epididim kisti
Testislerdeki damarlardan köken alırlar. %20-40 gibi sık oranda görülür, çoğunlukla tedavi gerektirmezler. Bazen cerrahi tedavi önerilebilir.
Gangliyon kisti
Eklemlerden veya tendonları saran kılıflardan köken alan küçük, yuvarlak, iyi huylu sıvı veya jel benzeri madde ile dolu kistlerdir. Yaralanma veya aşırı kullanım sonucu oluşabilir veya nedeni belirlenemeyebilir. En sık el bileği ve elde görülse de ayak bileği, ayak ya da dizde de oluşabilirler. Çoğunlukla zararsızdırlar fakat büyüyüp etraftaki dokuları sıkıştırırsa sorun yaratabilirler.
Hidatik kist
Parazitik bir tenya en sık akciğer ve karaciğer olmak üzere vücudun farklı bölgelerinde kist oluşturabilmektedir.
Kolloid kist
Beyinde ortaya çıkan, içinde jelatinöz madde bulunan kistlerdir. Genelde ameliyatla çıkarılması gerekir.
Meme kistleri
Ağrıya yol açar ve çoğunlukla boşaltılması gerekir. Meme şeklinde ve dokusunda değişiklik fark edilirse, meme başından kan gelirse, meme başı içe çökerse doktora başvurulmalıdır.
Pankreas kistleri
Pankreas kistlerinin çoğu yalancı kist (psödokist) olarak kabul edilir. Çünkü normal kistlerde görülen hücre tiplerini içermezler. Pankreas kistlerinde mide veya bağırsak hücreleri bulunabilir.
Periapikal kist
Radiküler kist olarak da bilinirler. Diş gelişimi ile alakalı en sık oluşan kistlerdir.
Pilar kist
Diğer isimleri trikilemmal kisttir. En sık olarak kafa derisinde, saç köklerinden köken alan sıvı dolu kistlerdir.
Pilonidal kist
Kuyruk kemiği civarındaki ciltte oluşur. Genelde ergenlikten sonra görülürler. Hormonal değişimler, kıl büyümesi, uzun süre oturma, kıyafetlerle sürtünme gibi nedenlere bağlı gelişebilir. Bazen içeri doğru büyümüş kıl içerebilir. Kıl dönmesi olarak da bilinir. Ciltte delik veya çukur yapabilir. Enfekte olursa (mikrop kaparsa) şişlik, kızarıklık, ağrı, akıntı gibi belirtiler çıkabilir.
Pineal bez kisti
Beyinde yer alan pineal bezin kistleri iyi huylu oluşumlardır.
Sebase kist
En çok yüz, saçlı deri, sırt ve testis cildinde ortaya çıkabilen bu kistler cilt ve saçları yağlayan sebase bez kanallarının tıkanması veya zedelenmesi ile oluşabilir.
Şelazyon kisti
Göz kapaklarındaki çok küçük bezler kayganlaştırıcı sıvı üretir, bu sıvı göz kapağı kenarlarındaki açıklıklardan salınır. Kanallar tıkanırsa kist oluşabilir. Enfekte olursa kızarıklık, şişlik ve ağrı yapabilir.
Ses teli (vokal fold) kisti
Müköz retansiyon kisti ve epidermoid kist olmak üzere iki çeşit ses teli kisti vardır. Ses kalitesini olumsuz etkileyebilir, ses kısıklığı, buğulu ses ya da farklı tonların aynı anda çıkması gibi sorunlara yol açabilir.
Tarlov kisti
Bel omurgasının altındaki sağrı (sakrum) kemiğinde oluşan perinöral kistlerdir. Omurganın tabanında bulunur ve beyin-omurilik sıvısı ile doludurlar.
Yumurtalık kisti
Yumurtalık (over) kistlerinin büyük kısmı iyi huyludur. Üreme çağındaki kadınlarda 5 cm’ye kadar olan over kistleri sık görülür. Herhangi bir belirti vermeyebilir ya da ağrı yapabilir. Kist patlarsa (rüptüre olursa) veya yumurtalık dönmesi (over torsiyonu) gelişirse ani ve şiddetli kasık ağrısı, ateş, baş dönmesi, bayılma gibi belirtiler oluşabilir. Kadınların neredeyse %20’si hayatlarının bir döneminde yumurtalık kisti tanısı alır. Bunların küçük bir kısmı yumurtalık kanseri ile ilişkili olabilir.
Kistler Nasıl Tedavi Edilir?
Kistin tipi, yerleşim yeri, büyüklüğü, neden olduğu rahatsızlık tedavi yaklaşımını belirler.
Bazen kistler kendi kendine kaybolabilir. Sıcak kompres uygulanması boşalmasını sağlayıp iyileşmeyi hızlandırabilir. Kistleri kendi kendine sıkıp patlatmaya çalışmak yanlıştır, mikrop kapıp daha kötüye gidebilir.
Pek çok şikayete yol açan büyük bir kist cerrahi olarak çıkartılabilir. Bazen iğne veya kateter ile kist içeriğini boşaltma şeklinde tedavi edilebilir. Kistin iyi ya da kötü huylu olup olmadığını anlamak için içeriğini ve kapsülünü mikroskopta incelemek gerekebilir.
Bazı kistler tek başına bulunmaz, altta yatan başka bir hastalık veya tıbbi durumun sonucudur. Fibrokistik meme hastalığı, polikistik over sendromu bunlara örnek verilebilir. Böyle hallerde esas hastalığın tedavisi önem taşır.
Kullanılan görsel: Gangliyon kisti – wikipedia.org
