İçindekiler
- Yürüyebilmek İçin Gerekenler
- Felçli Hastalar Tekrar Yürüyebilir Mi?
- Felçten Sonra Yürümek Neden Zordur?
- Felç Sonrası Tekrar Yürüme Nasıl Sağlanır?
- Felçli Hastalarda Klasik Yürüme Egzersizleri
- Felçli Hastalarda Robotik Yürüme Cihazları
İnme geçiren hastalarda sıklıkla yarı felç şeklinde, vücudun bir tarafını etkileyen tablolar görülür. Beyinde etkilenen alana göre, hastanın yürüme fonksiyonu ve/veya el kol fonksiyonları bozulur. Felçten sonra tekrar yürümek bu sebeple zor ancak imkansız değildir.
İnme geçiren hastaların %60-70 kadarı doğru fizik tedavi ve nöro-rehabilitasyon ile yatağa bağımlılıktan kurtulup kısmi veya tam bağımsızlığa kavuşabilir. Profesyonel yaşamdaki hastaların işlerine tekrar dönmeleri sağlanabilir. Diğer açıdan ise inme geçiren ve yürüyebilme potansiyeli bulunan hasta eğer doğru fizik tedaviye ulaşamaz ise yürüyemez halde kalabilir.
Felçten Sonra Tekrar Yürüyebilmek İçin Gerekenler
- Bacakların vücudun yükünü taşıyabilmesi,
- Vücudu istenen yöne doğru ilerletebilmek,
- Adım atma ritmini yakalayabilmek,
- Hareket halindeyken dengeyi sağlayabilmek,
- Değişen yol ve çevre şartlarını fark ederek uyum gösterebilmek yürüyebilmek için gereken temel şartlardandır.
Bir kişinin sokakta yürüyebilmesi için karşıdan karşıya yeşil ışık süresinde geçebilecek hızda olması gerekir. Ayrıca kaldırıma çıkıp inebilmeli, engellerin etrafından geçebilmeli, otomatik kapıların hızına yetişebilmelidir. Bunlar için en az saniyede 1-1,5 metre hızında yürüyebilmek gerekir. Toplum içinde yürümenin diğer kriteri ise 500 metreyi sabit bir hızda gidebilmektir. Maalesef felç sonrası rehabilitasyon merkezinden taburcu olan hastaların az bir kısmı bunları gerçekleştirebilir. Hatta eski bir araştırmada oran %7 olarak bulunmuştur (1). Ancak günümüzde felç alanında tecrübeli merkezlerde, robotik fizik tedavinin de kullanıldığı yoğun tedavilerle daha iyi sonuçlar elde etmek mümkündür.
Felçten sonra tekrar yürümek; hastadaki koordinasyon, kuvvet ve duyu kaybının derecesi ile hastanın geliştirdiği telafi edici yöntemlerin bileşimi tarafından belirlenir (2). Kişi, başlangıçta sadece inmeye bağlı felç tablosu nedeniyle yürüyemez. Fakat sonraki zamanlarda hareketsiz kalmaya bağlı kas erimesi, kemik erimesi, eklem tutukluğu, postür bozukluğu, kalbin kasılma veriminin azalması gibi sorunlar üstüne eklenebilir. Tüm bu sorunlar yürüyebilme kabiliyetine etki eder.
İlginizi Çekebilir : “Yataklı Fizik Tedavi Merkezi Seçerken Nelere Dikkat Etmeli?“
Felçli Hastalar Tekrar Yürüyebilir Mi?
Felç geçiren hastaların %65-85’i, 6 ay sonunda yürüyebilir hale gelir (3). Buna karşılık yürüme şeklindeki bozukluklar uzun dönemde de devam edebilir. Hastaların en çok zorlandığı kısım yürüme devamlılığını sağlayabilmektir. 6 dakika yürüme testi denilen klinik değerlendirme, hastaların toplum içi yürüyebilme becerisini değerlendirmede sık kullanılan yöntemlerdendir.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı Prof. Dr. Engin Çakar inme (felç) tedavisi, beyin hasarı tedavisi ve ağrı tedavisi üzerine 20 yılı aşkın tecrübeye sahiptir. Tedaviler hakkında bilgi almak ve randevu oluşturmak için Randevu Al butonuna tıklayın.
Felçten Sonra Tekrar Yürümek Neden Zordur?
1) Ayak Bileğindeki Sorunlar
Çoğu felçli hastanın ayak bileği aşağı doğru meyleder. Bunun nedeni bacağın ön tarafında ayağı çekmeyi sağlayan kasların (tibialis anterior kası) zayıflaması, buna karşılık ayağı itmeyi sağlayan bacak arkasındaki kasların (gastroknemius kası) aktive olmasıdır (spastisite).
Bu durum uzun süre kendi haline bırakılırsa ayak bileğini çekme hareketi iyice kısıtlanabilir (kontraktür gelişir). Ayak bileğindeki bu sorunlar yürürken parmak ucu basma ve topuğun yere değmemesi gibi bulgular verebilir.
2) Dizdeki Sorunlar
Felçli hastalar genelde dizlerini rahat büküp açamazlar. Baldır arkasındaki soleus kası fazla kasılıp kısaldığından dizi büker ve uyluğun önündeki kuadriseps kası dizi düzeltip kilitlemekte zorlanır. Bu durumda; ayağın tam basılı olduğu zaman dizin kilitlenip düz kalması gerekirken diz tam olarak düzleştirilemez.
Bazı hastalarda ise kuadriseps kası, diğer kaslar karşısında zayıf kalır. Bu durumda; ayak yere tam basılı olduğu zaman diz geriye doğru kaçabilir.
3) Kas Kısalıkları ve Kas Güçsüzlüğü
Çoğu hastada uzun süre yatmaya bağlı olarak kalçayı büken kaslar kısalır. Bu durum yatarken kalçanın geriye hareketini, yürürken ise vücudun ileriye hareketini zorlaştırır.
Kalçayı yana açan kasların (abduktörler) zayıflığına bağlı olarak yürürken leğen kemiği bir yana doğru fazlaca eğilebilir.
Felçli Hastaların Yürüyüşündeki Anormallikler
- Yürüme hızı azalır.
- Adım uzunlukları kısalır ve adımların birbiriyle uyumu kaybolur.
- Yürürken ayaklar arasındaki genişlik artar.
- Yürüme sırasında her iki ayağın yere temas ettiği süre uzar.
- Hasta, elleri ile bir yere tutunma ihtiyacı duyar.
Felçli hastalarda çok sık görülen bir yürüme paterni ise oraklama yürüyüşüdür. Bu paternde kalça ve dizi yeterince bükemeyen ve ayağı yerden kaldıramayan hastalar, leğen kemiğinden itibaren bacaklarını yandan oraklayarak adım alırlar.
Felçten sonra tekrar yürümenin sağlanması için, yukarıdaki tüm bu sorunların çözümüne yönelik fizik tedavi ve rehabilitasyon programı uygulanır.
Felçte Sonra Tekrar Yürümek Nasıl Sağlanır?
- Bacaklarda kas dengesizlikleri ve hareketsizlik nedeniyle bozulmalar olmasını önlemek için eklem hareket açıklığı ve germe egzersizleri yapılır.
- Bacak kaslarında istemli hareketlerin oluşmasına yardım etmek amacıyla propriyoseptif nöromusküler fasilitasyon (PNF) gibi terapi yöntemleri kullanılır.
- Kuvvetlendirme egzersizleri ve elektrik stimülasyonu ile kas erimesi önlenir ve kasların gücü arttırılır.
- Yürüme paterni ve hızını iyileştirmeye yönelik egzersizler uygulanır.
- Denge eğitimi yapılır ve düşme riskini azaltıcı tedbirler alınır.
- Kardiyovasküler fitness geliştirilir.
İlginizi Çekebilir : “İnme Hastasının Düşmesini Önlemek“
Felçten Sonra Tekrar Yürümek İçin Klasik Yürüme Egzersizleri
Felçli hastayı tekrar ayağa kaldırmak ve yürütmek için hastanın mevcut klinik durumundan yola çıkılarak aşamalı bir tedavi planı yapılır.
- Ayakta durma çalışmalarına genellikle ağırlık aktarma egzersizleri ile başlanır. Her iki bacağa eşit ağrılığın aktarılması ve simetrik ağırlık taşıma aktiviteleri öğretilir.
- Ardından adım alma egzersizlerine geçilir. Bunlar; ayağı yerden kaldırma, ayağı öne ve arkaya sallama, sağlam taraf ve felçli taraf ile adımlama alıştırmalarıdır.
- Doğru paternde yürüyüşün oluşturulması için başlangıçtan itibaren; kalça – diz bükerek adımlamanın, adım alma sırasında doğru ağırlık aktarımının, ayağın yere ilk temasında topuk vuruşunun ve yük verme sırasında diz kilitlemenin üzerinde durulması önemlidir.
- Oturma – kalkma, ayakta topuğu kaldırma, tek ayak üzerinde durma, parmak ucuna yükselme, basamak çıkma, engelli zeminde yürüme, eğimli zeminde yürüme ve merdiven egzersizleri de hastanın durumuna göre programa dahil edilir.
Felçli Hastalarda Robotik Yürüme Cihazları
Erigo – Pro Robotik Yatak
Erigo Pro Robotik Yatak teknolojisi hastanın kontrollü bir şekilde dik pozisyona getirilmesini ve robotik teçhizatları ile pasif olarak yürütülmesini sağlar. Bu erken pasif yürümenin sağlanması yatakta uzun süre kalmaya bağlı oluşabilecek ileri kalp damar problemlerinin, eklem sertliği gibi sorunlarının önlenmesine imkân verir. Hastanın çevreye yönelik dikkatinin artmasını sağlar ve sosyalleşme hevesini harekete geçirir.
Yürüme Robotu Lokomat
Lokomat Pro Yürüme Robotu ile felç tedavisinde ağır nörolojik hasarlarda bile hasta ayağa kaldırılıp doğal yürümeye en yakın hareketler yaptırılabilir. Yürüme sırasında ayak tabanına basınçlar doğal şekilde yansıtılır ve ayak bileği-diz-kalça dizilimi normale uygun şekilde korunur. Cihazın üzerindeki sensörler yapılan tüm hareketleri kaydeder. Felç tedavisinde yürüme robotu Lokomat ile hastanın yapamadığı hareket robot tarafından tamamlanır ve böylelikle beyin ile ayaklar arasındaki yeniden öğrenme mekanizması uyarılmış olur.
Yürüme robotları ile yürüme hareketleri kişiye güvenle ve bol tekrarla yaptırılabilir. Tam olarak istenen hareketleri yaptırabilme, hafiften ağıra değişen derecelerde felçli hastalarda uygulanabilme, kişinin performansını objektif ölçebilme, görsel geri bildirim sistemiyle kişinin motivasyonunun artması gibi avantajları vardır.
Yerçekimsiz Yürüme Bandı Alter G
Felç tedavisinde klasik fizik tedavi ve robotik fizik tedavi ile belirli bir seviyeye gelen, ancak halen bağımsız ve dengeli bir şekilde yürüyemeyen hastada yerçekimsiz yürüme bandından faydalanılır. Yerçekimsiz yürüme bandı Alter G, hem felç hastalarında hem de ortopedik sorunu veya sportif yaralanması olan hastaların fizik tedavisinde kullanılabilir.
Yerçekimsiz yürüme bandı ile hastanın vücut ağırlığı yerçekimine göre %80’e kadar azaltılabilir. Bu özelliği itibarı ile bazı hastalar tarafından uzay yürüyüşü veya ay yürüyüşü olarak da adlandırılır. İnme tedavisinde, felçli hastanın zayıf kas gücünü kompanse eder; hastanın kasları güçlendiği gibi kendine güveni de yükselir. Ayrıca düşmeyi önleyen güvenli bir ortam sağlar; hasta düşme korkusundan kurtulur ve dikkatini yürümeye verir.
Okumaya Devam Edin : “İnme (Felç) Tedavisinde Robotik Fizik Tedavi Uygulamaları“
Sonuç
Felçli hastaların neredeyse %85’i 6 ayın sonunda yürür hale gelir. Ancak bunların çok azı tek başına sokağa çıkıp toplum içinde dolaşabilecek ölçüde iyi yürür. Yürüme şeklindeki bozukluklar ve çabuk yorulma gibi sorunlar fizik tedavi ve rehabilitasyon yöntemleri ile düzeltilebilir.
İlginizi Çekebilir : “Kapsamlı Yatılı Fizik Tedavi“
Referanslar
- Hill K, Ellis P, Bernhardt Jet al. (1997) Balance and mobility outcomes for stroke patients: a comprehensive audit. Aust J Physiother, 43, 173-180.
- Balaban, Birol et al. Gait Disturbances in Patients With Stroke. PM&R , Volume 6 , Issue 7 , 635 – 642.
- Wade DT, Wood VA, Heller A, Maggs J, Langton Hewer R. Walking after stroke. Measurement and recovery over the first 3 months. Scand J Rehabil Med. 1987;19(1):25–30.
