İnme sonucu gelişen beyin hasarı halk arasında felç olarak bilinen klinik tabloya yol açar. Vücudun bir yanında kol ve bacakta güçsüzlük, yürüyememe, duyu bozuklukları, konuşma bozukluğu gibi çok çeşitli etkileri vardır. İnmenin neden olduğu görece az bilinen sorunlardan biri “Pusher sendromu” denilen durumdur. Push, İngilizce itme anlamına gelir. Pusher sendromunda hasta sağlam tarafını kullanarak kendini felçli tarafına doğru iter. Sonuçta vücut postürü eğilir hatta kişi düşebilir. Bu sorun kişinin dik pozisyon algısındaki bozulmadan kaynaklanmaktadır. Ciddi duyu ve dikkat bozukluğu eşlik edebilir.
Neden Olur?
Pusher sendromu halen çok iyi anlaşılabilmiş bir durum değildir. İnmeden sonra %5-10 oranında oluşmaktadır. Felçli taraftan gelen duyuların işlenmesindeki bozukluklar veya görsel uyarılar ile pozisyon hissi arasındaki uyumsuzluktan kaynaklanıyor olabilir. Pusher sendromunda kişi, vücudun normal dik duruşunu eğik olarak algılar; duruşunu düzeltmek için yanlış bir şekilde felçli tarafa doğru kendini aktif şekilde iter. Hem sağ hem de sol taraf felçlerinde bu sorun ortaya çıkabilir. Bir makalede beynin sağ yarı küre hasarında daha sık ortaya çıktığı bildirilmiştir. Beyinde talamusun sağ veya sol posterolateral kesimini veya parietal bölgeyi etkileyen hasarlarla ilişkili bulunmuştur.
Nasıl Tanı Konulur?
Hastanın sırt üstü uzanmadan oturmaya, oturmadan ayakta durmaya gibi bir pozisyon değişiminden hemen sonraki duruşu yana eğilme yönünden değerlendirilir. Hasta sürekli beyindeki hasarın karşı yönüne doğru eğiliyorsa Pusher sendromu olduğu söylenebilir.
Hasta sağlam taraftaki kolunu gövdeden uzağa, dışa doğru uzatır. Dirseği açık konumda eli ile dayanacak bir yüzey arar. Eliyle kendini iterek algıladığı dik pozisyonu almaya çalışır. Bacağı da dışa doğu açık pozisyonda olabilir.
Hasta terapistin duruşunu düzeltmeye yönelik çabasına aktif olarak karşı koyar.
Bu üç özelliği değerlendirmede “Karşı tarafa itme için standardize ölçek (SCP)” kullanılır. SCP ile klinik ortamında inme hastası Pusher sendromu yönünden hızlı ve kolayca değerlendirilebilir.
Tedavi
Rehabilitasyonda ilk adım hastanın değişen vücut postürü için görsel geribildirim sağlamaktır. Böylece hasta eğilmiş olduğunu sanmasına rağmen dik konumda olduğunu (ya da tersini) görebilir. Farklı pozisyonlarda hastaya kendini dik hissedip hissetmediği sorulabilir. Hastanın dik pozisyonla ilgili algısının bozulmuş olduğunun farkına varması ile bunu düzeltmeye yönelik çalışmalar daha etkili olur. Vücut pozisyonu ve çevreye oryantasyonunu sağlaması için görsel ipuçlarını (kapı çerçevesi, duvar köşesi gibi) kullanması önerilir. Başlangıçta hasta sürekli terapistin sözel komutlarına ihtiyaç duyabilir fakat düzenli terapi ile postürünü kendi kendine ayarlamayı öğrenebilir. Dik duruşu almak için kullanılacak hareket paternleri için alıştırma yapılır. Hedef hastanın dik duruşunu koruyarak fonksiyonel aktivitelerini gerçekleştirebilmesidir.
Pusher senromunun genellikle inmeden sonraki erken dönemde oluştuğu ve nadiren 6 aydan uzun süre devam ettiği bildirilmiştir. Yine de bu sorun fizik tedavi sürecini uzatabilir. Kalıcılık gösterdiği nadir durumlarda ise hastanın fonksiyonel becerilerinde kısıtlılık yapabilir.
Referans
- Karnath HO, Broetz D. Understanding and treating “pusher syndrome”. Physical therapy. 2003 Dec 1;83(12):1119-25.
