Ayağın ön kısmında ağrı yapan nedenlerin başında gelen metatarsalji bir aşırı kullanım yaralanmasıdır. Ayak tabanının öndeki etli kısmında ağrı ile belirti verir. Koşma ve zıplama içen sporlarla uğraşanlarda, ucu dar ayakkabı giyenlerde, ayağında yapısal şekil bozukluğu olanlarda sık görülür.
Metatars kemikleri ayak bileği ile parmaklar arasında bağlantıyı sağlayan, tarak kemikleri olarak bilinen kemiklerdir. Tıpta “-alji” eki ağrıyı ifade eder. Örneğin artralji eklem ağrısı, lumbalji bel ağrısı demektir. Metatarsalji de metatars kemiklerinin ağrısıdır. Bu açıdan bakıldığında belli bir hastalığı değil de şikayeti ifade etmektedir. (Hasta: Tarak kemiklerim ağrıyor. Doktor: Sizde metatarsalji var. Hasta: Ben de az önce bunu söyledim zaten.)
Metatarsalji hayati bir sorun olmasa da yaşam kalitesini önemli oranda bozabilir. Kişi yaptığı spora ara vermek zorunda kalabilir, uzun süre ayakta durmak ve yürümek rahatsızlık verebilir. Soğuk uygulama ve istirahat iyileşme için kendi kendine uygulanabilecek basit yöntemlerdir. Ayağa uygun ayakkabı ve gerekirse tabanlık kullanmak metatarsaljinin düzelmesini sağlayabilir.
Metatarsalji Belirtileri Nelerdir?
- Ayak tabanının ön kısmında keskin acı ya da ağrı, yanma hissi.
- Ağrı ayakta dururken, koşarken ve yürürken artar, dinlenmekle azalır. Çıplak ayakla sert zeminlerde durmak ve yürümek daha ağrılıdır.
- Ayak parmaklarında keskin acı, ağrı, uyuşma, karıncalanma olabilir.
- Ayakkabının içinde taş varmış gibi hissedilebilir.
- Ağrı parmakların altında küçük bir bölgede ya da ayağın tüm genişliğince hissedilebilir.
- Ağrı genelde aniden ortaya çıkmaz; birkaç ay içinde gelişir.
Metatarsalji Kimlerde Olur?
Koşma ve zıplama içeren sporlarla uğraşanlarda, yüksek topuklu ayakkabı giyenlerde, aşırı kilolu olanlarda, çekiç parmak ya da nasır gibi ayak sorunu olanlarda, romatoid artrit ve gut gibi iltihaplı romatizmal hastalıklarda.
Ayak Ağrısı için Hangi Bölüme Gidilmeli?
Her ayak ağrısında doktora gitmek gerekmez. Çoğu zaman alışık olunandan uzun süre ayakta durmak veya yürümek gibi basit nedenlere bağlı ayak ağrısı oluşur ve dinlenmekle birkaç günde kendiliğinden düzelir. Ancak birkaç günde düzelmeyen ayak ağrılarında fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanına muayene olunmalıdır. Ayak ağrılarının büyük bir kısmı ameliyat gerektirmez. Ameliyat gereken durumlarla ortopedi ve travmatoloji uzmanları ilgilenmektedir.
Metatarsalji Nedenleri
Ayak tabanın ön kısmında ağrı demek olan metatarsaji için çoğu kez tek bir neden bulunamaz. Ayağın ön kısmına binen yükün arttığı tüm durumlar bu soruna yol açabilir. Genelde birden fazla neden beraber etki eder.
Aşırı aktivite veya antrenman: Özellikle uzun mesafe koşucularında metatarsalji olabilir. Spora uygun ayakkabı giymek çok önemlidir.
Belirli ayak tipleri: Ayak kemerinin yüksek olması ayağın ön kısmına (metatars kemiklerine) daha çok yük binmesine yol açabilir. İkinci parmağın ayak baş parmağından uzun olduğu kişilerde yükün daha büyük bir oranı ikinci metatars başına biner. Düztabanlıkta da metatarsalji riski artar.
Ayakta şekil bozuklukları: Çok dar veya yüksek topuklu ayakkabı giymek ayakta şekil bozukluklarına yol açabilir. Parmağın orta ekleminden bükülü olduğu “çekiç parmak” ve başparmak kökünde ağrılı şişlik ile kendini gösteren “halluks valgus” metatarsaljiye neden olabilir.
Kas dengesizlikleri: Parmakları yukarı kaldıran (ekstansör) kasların fazla sıkı olması, buna karşın parmakları aşağı büken (fleksör) kasların zayıf kalması. Aşil tendonunun gergin olması.
Fazla kilo: Fazla kilolu olunduğunda ayağa binen yük de artmaktadır. Kısa süre içinde kilo almak metatarsaljiye yol açabilir. Kilo vermek metatarsalji belirtilerinin hafiflemesini sağlayabilir.
Yaşlılık ve şeker hastalığı: Yaşlılarda ve şeker hastalığı olanlarda metatarsalji sıklığı artar.
Uygun olmayan ayakkabı: Yüksek topuklu ayakkabılar yükün büyük kısmını ayağın ön tarafına bindirir. Uç kısmı dar ve yeterli taban desteği sağlamayan ince ayakkabılar da sorunu ağırlaştırabilir. Spor ayakkabının fazla gevşek olması halinde ayak hareket esnasında kayar ve sürtünür. Ayakkabı çok sıkı ise ayağın maruz kaldığı basınç artar.
Stres kırığı: Parmak veya tarak kemiklerinde aşırı yüke maruz kalmaktan ötürü stres kırığı denilen kırıklar oluşabilir. Bu durumda ağrı nedeniyle kişinin ayağını yere basma şekli değişir. Yük dağılımındaki değişiklik diğer kemiklerin daha çok zorlanmasına yol açabilir.
Morton nöroması: Çoğunlukla üçüncü ve dördüncü metatars başı arasında bağ dokusunun sinir lifi etrafında büyümesi sonucu gelişen bir sorundur. Metatarsaljiye benzer şikayetlere yol açar. Esas olarak bir sinir tuzaklanmasıdır. Ağrı, uyuşma ve yanma hislerine yol açabilir.
Nasıl Tanı Konulur?
Öncelikle hastanın şikayetleri ve risk faktörleri sorgulanır. Otururken ve ayakta muayene edilir. Muayene ile ağrılı ve hassas bölgeler tespit edilir. Şekil bozukluğu olup olmamasına bakılır. Röntgen filmi çekilmesi stres kırığı gibi sorunların belirlenmesini sağlayabilir. Ultrason ile bursit ve Morton nöroma tespit edilebilir. Ayak MRG (emar filmi) yumuşak dokuları etkileyen pek çok sorunun görüntülenmesini sağlar.
Tedavisi
Metatarsalji tedavi edilmezse kişinin aktiviteleri kısıtlanır. O ayağa yük vermemek için yürüme şeklini değiştirebilir. Değişen biyomekanik nedeniyle aynı ayağın başka kısımlarında, karşı ayakta, bel veya kalçada ağrı oluşabilir. Bu nedenle şikayetler gecikmeden tedavi edilmelidir.
İstirahat, ağrılı bölgeyi günde birkaç kez 15-20 dakika buz paketi ile soğutma (cildi korumak için buz paketi bez ile sarılmalıdır), ödemi azaltmak için elastik bandajla sarma, ağrı kesici ilaçlar, uygun ayakkabı giymek, ayakkabı içine yerleştirilebilen metatars yastıklarından veya ayak kemeri destekli tabanlıklardan kullanmak ilk basamak tedavi seçenekleridir.
Ayak masajı ayaktaki anatomik yapıları gevşetmek ve ağrıyı azaltmak için etkili bir yöntemdir.
Ayak bileği ve parmakları esneten egzersizler ağrıyı azaltır, iyileşmeyi hızlandırır ve metatartsaljinin tekrarlamasını önler. Ağrı geçtikten sonra izometrik, izotonik ve izokinetik egzersizler ile kas güçlendirme yapılabilir. Sporcular iyileşme döneminde kondüsyonlarını kaybetmemek için yüzme gibi ayağa yük verilmeyen aktiviteleri yapabilir.
Fizik tedavi yöntemlerinden TENS, ultrason terapisi kullanılabilir.
Ayakta nasır, çekiç parmak, halluks valgus gibi sorunlar varsa ve fizik tedavi ile iyileşme sağlanamazsa ameliyat seçenekleri gündeme gelebilir. Morton nöroma tedavisinde kortizonlu iğneler (kortikosteroid enjeksiyonları) uygulanabilir.
