Hidrosefali, beynin derininde bulunan boşluklarda sıvı birikmesi sonucu kafa içi basıncın artmasına yol açan bir nörolojik durumdur. Her yaşta ortaya çıkabilse de en sık küçük bebeklerde ve 60 yaşından sonra görülür.
Beyin ve omurilik, beyin-omurilik sıvısı (BOS) denilen sıvı ile çevrilidir. BOS beynin derininde koroid pleksus denilen yerde üretilir. Beyin içinde ventrikül denilen boşlukları doldurur, buradan omurilik ve beynin etrafına akar. Beynin üst kısmında araknoid villi denilen kısımdan geri emilerek toplardamar dolaşımına katılır. Beyin BOS sayesinde kafatası içinde adeta yüzer. BOS beyin ve omuriliği sararak hareketlerden kaynaklanan şokları emer. Kandan gereken besin maddelerini alır, beyin hücrelerinin ürettiği atık ürünleri uzaklaştırır. Normalde vücudumuzda 150 mililitre yani bir su bardağının üçte ikisi kadar beyin-omurilik sıvısı vardır. Hidrosefalide bu miktar artabilir.
Hidrosefali pek çok nedenden dolayı oluşabilir. Doğuştan bulunabileceği gibi sonradan da ortaya çıkabilir.
Belirtileri
Bebeklerde hidrosefali başın anormal şekilde büyük olmasına, baş çevresinin hızla artmasına, başın tepesinde kemiklerin henüz kapanmadığı fontanel bölgesinde bombeleşmeye yol açabilir. Kusma, uykulu hal, huzursuzluk, beslenememe, nöbet, gözlerin bakışının aşağıya doğru sabitlenmesi, kas tonusu ve hareketlerde azalma, dokunsal uyarılara tepkide azalma gibi belirtiler görülebilir.
Daha büyük çocuklarda hidrosefali baş ağrısı, bulanık veya çift görme, bakışların aşağıya sabitlenmesi (gün batımı belirtisi), uykulu hal, bulantı, kusma, denge bozukluğu, iştah kaybı, nöbet, idrar kaçırma, kişilik değişikliği, okul performansında düşüş, yürüme, konuşma gibi yetilerde gerileme yapabilir.
Gençlerde ve orta yaşlılarda hidrosefali olursa baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, denge ve koordinasyon bozukluğu, mesane kontrolünün kaybı (idrar kaçırma, sık idrara çıkma vb), görme sorunları, hafıza, dikkat, problem çözme gibi bilişsel becerilerde bozulma olabilir.
60 yaşından sonra oluşan hidrosefali mesane kontrolünde bozulma, sık idrara çıkma, hafıza kaybı, düşünme becerilerinde ilerleyici kayıp, yürüme bozukluğu, denge ve koordinasyon bozukluğu yapabilir.
Beyinde Sıvı Birikmesi Neden Olur?
Üretilen ve geri emilen BOS arasındaki dengesizlik hidrosefaliye neden olur. Aşırı üretim, emilimin azalması ya da BOS akışını bozan bir tıkanıklık buna yol açabilir. En sık neden akışın bozulmasıdır (obstrüksiyon). Daha az sıklıkla emilimde bozulma ve en nadir olarak aşırı üretim hidrosefaliye yol açabilir.
Yenidoğanlarda merkezi sinir sistemi gelişimindeki bozukluk nedeniyle BOS akışı tıkanabilir. Erken (prematüre) doğum ile ilişkili olarak ventrikül içinde kanama tıkanıklık yapabilir. Menenjit gibi enfeksiyonlar geri emilimi bozabilir. Beynin travmatik yaralanmaları da hidrosefaliye neden olabilir.
Tanı
Tanı şikayet ve bulgulardan yola çıkılarak görüntüleme yöntemleri ile konulur. Anne karnında ve küçük bebeklerde ultrasonografi ile tespit edilebilir. Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde ise bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRG) kullanılır.
Tedavi
Tedavisi ameliyattır. En sık uygulanan yöntem beyin içinde ventriküllerde biriken fazla sıvının bir şant ile boşaltılmasıdır. Genelde şantın bir ucu ventriküldedir, tüp cilt altından ilerletilir ve diğer uç fazla sıvının kolayca emilebileceği karın boşluğuna (peritona) yerleştirilir. Buna ventrikülo-peritoneal (VP) şant denir. Hidrosefali olan kişilerde şantın ömür boyu kalması gerekebilir. Düzenli takip edilir.
Diğer bir ameliyat tekniği ise endoskopik üçüncü ventrükülostomidir. Bu yöntemde küçük bir kamera ile beynin içi görüntülenir. Ventriküllerden birinin tabanına veya ventriküller arasına küçük bir delik açılarak BOS akışı sağlanır.
Fizik Tedavi
Hidrosefalisi olan kişilerin ameliyat dışında fizik tedavi ihtiyacı da olabilir. Çocuklarda gelişme geriliği varsa örneğin baş tutma, oturma, yürümede normale göre gecikme oluyorsa fizik tedavi yapılmalıdır. Yetişkinlerde yürüme, denge, koordinasyon bozukluğunu gidermeye yönelik rehabilitasyon yapılabilir. Nörolojik rehabilitasyonun planlanması için hasta fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru tarafından muayene edilmelidir. Muayene randevusu almak isterseniz bize iletişim sayfasından ulaşabilirsiniz.
Kullanılan görsel: Beyin-omurilik sıvısı dolaşımı – wikipedia.org
